doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

252
SÜLEYMAN BEYOĞLU
teklif edilen azınlıkların kimler olacağı idi. Bu konuda azınlıklar alt
komisyonunda Türk delegesi Rıza Nur Bey, büyük güçlerin din, dil
ve ırk bağlamında yeni azınlık önerisini kabul etmeyecektir. Türk
tarafı yalnızca gayrimüslimleri azınlık olarak kabul etmiştir. 42 Bunun
üzerine komisyon Türk tarafının görüşünü kabul ederek koruma
tedbirlerini Müslüman olmayan azınlıklarla sınırlamak zorunda
kalmıştır. Yine de antlaşmaya Türk Hükûmeti, Türkiye ‘de oturan
herkesin, doğum, bir ulusal topluluktan olma, dil, soy ya da din ayrımı
yapmaksızın, hayatlarım ve özgürlüklerini korumayı tam ve eksiksiz
olarak sağlamayı yükümlenir, şeklinde bir hüküm konulmuştur.
43 Burada Türk tarafı Müslüman unsurlar arasında yeni azınlıklar
oluşturulmasına engel olarak, Müslüman unsurlar arasında Misak-ı
Millî sınırları çerçevesinde oluşturulmaya çalışılan milletin etnik bir
temele dayandırılmayacağım da ifade etmiş oluyorlardı. Bu din ve
kültür ortak paydalı anlayış millet ve ülkenin üniter yapısını/ bölünmez
bütünlüğünü sağlamaya yönelikti.
Lozan’da Azınlıklar için kazanılan statü, himayeleri kararlaştırılan
azınlıkların Osmanlı dönemindekinin aksine, münferit fertler
olmadığıdır. Böylece Müslüman olmayan Türk vatandaşları millî cemaatler
olarak sayılmış ve bütün halinde telakki edilmişlerdir. Buna
göre Türkiye’deki yaşamları uluslararası bir anlaşmayla garanti altına
alınmıştı. Bu aslında millet özelliğini kazanmamış cemaatlerin
uluslaşma sürecine bir katkı yapabilirdi. Büyük güçler böylece yeni
bir himaye sistemi oluştururken, kendilerine gelecekte müdahale imkanı
verecek bir açık kapı bırakmayı da unutmamışlardır. Türk delegelerinin
bu konu üzerinde fazla durmaması, herhalde Türkiye’de
millî bir azınlığın kalmadığına inanıyor olmalarıdır. Burada azınlıkların
ayrıcalıklarının da tamamen kaldırılmamış olduğunu belirtmek
yerinde olacaktır. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin anayasa ve kanun nazarında
eşit olarak kabul ettiği gayrimüslimler, azınlık hukuku içine
alınarak bir anlamda ayrıcalıklı bir statü kazanıyorlardı.
42 Dr. Rıza Nur, Lozan Hatıraları, İstanbul 1999, s. 83; Baskın Oran’da
Lozan’da azınlıkları tanımlamada dil, soy ve din ölçütünün değil gayrimüslim
ölçütünün kabul edildiğini söylemektedir. Türkiye’de Azınlıklar: Kavramlar,
Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, İstanbul 2004, s.62.
43 Lozan Barış Tutanakları, VIII, s. 11.