doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

1920-1938 DÖNEMİ TÜRK ROMANINDA ATATÜRK VE ANKARA 755
met Celal’in aydın duruşunun ifadesidir. Falih Rıfkı’nın; ‘Mustafa
Kemal’in asıl zaferinin Türk Milletine yeni bir iman aşılamak ve
onun kötümserliğini yenmek olduğunu…’ söylemesi eserle kurulan
paralellik bakımından anlamlıdır.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun, geçmiş ile gelecek hülyasını
birleştirerek bir ütopya olarak kurguladığı Ankara (1934) romanı yaşanan
zamana ait eleştirilerini de içeren bir eserdir. Aydının sorumluğunu
ve görevini yeterice yerine getiremediğinin bir itirafı ve yazarın
Tetkik-i Mezalim Heyeti ile Anadolu’da yaptığı inceleme gezisinin
ürünü olan Yaban’dan (1932) sonra Ankara, gelecek için umutların
sergilendiği iyimser bir zemindir. Yakup Kadri; Halide Edip’le birlikte
Ankara civarındaki köyleri seyrederken Halide Edip’in “Bu güzellikleri
acaba kim terennüm edebilecek?” diye konuşması üzerine
duygularını şöyle anlatır:
“İçimden hangi güzellik demiştim. Etraf çıplak, kurak, gölgesiz,
renksizdi, köy bir taş ve toprak yığını idi; havada pislik ve ufunet
kokuyordu. Rast geldiğimiz insanlar, kadın, erkek, çoluk çocuk hep
yüzlerine bakılmayacak derecede çirkin, pis ve pejmürde idi. Lakin
sonradan düşündüm ki mutlaka güzelliğin bedii olmaz, çirkinin de
bedii vardır ve sanatta asıl hüner de çirkini güzelleştirmektir.” (Enginün,
2002, 284)
Yakup Kadri’de Anadolu’ya açılan, Ankara’dan olduğu gibi vilayet,
kaza ve köylerle beslenen romanlarında coğrafyayı genişlettiği
bir yaklaşım öne çıkar. Ankara romanının yazılışında payı olan
ve öne çıkan pasajlar Panorama’da tekrar yazılmıştır. Yeni bir hayatın
doğuşunun anlatıldığı Yaban’da I. Dünya Savaşı sonunda Millî
Mücadele ve savaştan sonraki yeni hükûmet merkezi olarak Ankara
önemlidir. Romanda yeni nesil; derin düşünmez fakat iş görür;
bir evvelki neslin düşünceleri bu nesilde vakar, istekleri de irade
olur…” (Akı, 2001, 118)
Millî Mücadelenin ardından merkezde yaşanan gelişmeleri konu
alan Ankara romanında, iktidarın çarpıcı büyüsünün, aynı zamanda
kararlılığı sağlam, iradesi tam olmayan zihniyetleri de bitiren bir
güç olduğuna işaret edilir. Bu bakış, Türk aydınının iki yüz yıldır
tekrarlayıp durduğu hatalara karşı uyarıcı ve gelecek tehlikelere dikkat
çeker niteliktedir. Nitekim, 1911-1921 arasında geçen 10 yıllık