doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

Atatürk CUMHURİYETİ’NİN NİTELİĞİ
Prof. Dr. Dursun Ali AKBULUT *
Atatürk cumhuriyetinin üç önemli aşamada vuku bulduğu söylenebilir.
Birincisi TBMM’nin açılması, ikincisi saltanatın kaldırılması
ve üçüncüsü de cumhuriyetin ilanıdır. Bunların arasını dolduran,
her üç olayı birbirine bağlayan gelişmeler de cereyan etmiştir. Millî
Mücadeleyi başlatmak üzere Samsun’a çıktığı andan itibaren Atatürk
millî bağımsızlık isteğimiz kadar millî egemenlik ve millî irade
kavramlarını da kuvvetle vurgulamış, böylece yeni Türk Devleti’nin
temel dayanaklarının bunlar olması gerektiğini daha işin başında
belirtmişti. TBMM’nin açılışına takaddüm eden günlerde yoğun
anayasa hukuku tartışmaları yapıldığı gözlerden kaçmamaktaydı.
Mustafa Kemal Paşa’nın 17 ve 19 Mart 1920 tarihli iki ayrı genelgesinde
meclisin Ankara’da toplanmasının yasal, anayasal şartlarını
tartışmaya açması, bu konuda kolordu komutanları ile yazışması ve
onların görüşlerine baş vurması bu durumu açıkça ortaya koymaktaydı
1 . Öte yandan İstanbul’dan Anadolu’ya gelmekte olan Mebuslar
Meclisi Başkanı Celalettin Arif Bey’le bağlantı kurup aynı yasallık
gerekçelerini sorgulaması hadisenin esaslı boyutunu teşkil etmektedir.
Celalettin Arif Bey, Mustafa Kemal Paşa’nın 27 Mart 1920 tarih-
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
1 Teklif niteliğindeki 17 Mart1920 tarihli ilk genelgedeki hususları tartışırken,
18 Mart l920 de Kazım Karabekir Paşa’ya verdiği cevapta Mustafa Kemal
Paşa şunları söylemekteydi: “Şu halde kavanin-i mevcudenin mer’iyetini ve
tarz-ı idare-i kadimini kemafissabık muhafaza etmekle beraber memlekette
vahdet-i idareyi temin ve icabında ittihaz edilecek tedabir-i fevkaladenin ittihazı
için selahiyet-i teşriiyeyi milletten alan bir hey’ete lüzum vardır ki o
hey’et meclis-i müessisan olabilir.” (Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz,
İstanbul l988, s. 514 vd.).