doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK DÖNEMİ MECLİSLERİ (1920-1938) 547
deniliyordu. 6 Ulusçuların zorlamasıyla Meclisin toplanmasına karşı
olan Damat Ferit Paşa istifa edince Padişah “şeraiti kanuniye’ dairesinde
intihabatın biranevvel icra ve heyeti Mebusanın içtimaa davet
edilmesi” koşuluyla Ali Rıza Paşa’yı sadrazamlığa atadı. 7 Ali Rıza
Paşa Hükûmeti kurulunca, Meclis-i Mebusan’ın açılması konusu
yeniden gündeme geldi ve 7 Ekim 1919’da seçimlerin yapılmasına
ilişkin kararname yayınlandı. Böylece ulusçular ile Osmanlı yöneticileri
seçimlerin yapılıp, hükûmetin meclisten dolayısıyla halktan
güç alması konusunda birleşmiş oldular.
Mustafa Kemal Paşa liderliğindeki ulusçular, seçimlere büyük
önem verdiler. Yayınladıkları bildirilerde sık sık “Osmanlılar”, “Vatandaşlar”,
“Milletdaşlar” gibi kavramlar kullandılar. Millete “hayır
ve şer’in” mebuslardan geleceğine dikkati çekerek, bu seçimde savaş
suçlularının, aşırı derecede İttihatçı veya İtilafçı olanların, ülkeyi
felakete sürüklemiş eski mebusların, ihtikarlık, hırsızlık yaparak
millî onuru yaralayanların. Türklüğe bağlı gerçek millîyetperver
olmayanların desteklenmemesini istediler. 8 “Maksad-ı Millîyeye
sadık zevatın mebus” seçtirilmesi için Fırka komutanlarına yazılar
yazıldı. 9 Hürriyet ve İtilaf Fırkası ittihatçıların seçime müdahale
edeceğini gerekçe göstererek seçimi boykot etti. Hıristiyan unsurlar
ise farklı amaçlar peşinde oldukları için seçime katılmadılar. 10 Kasım
ve Aralık ayında zor da olsa seçimler yapıldı ve 164 mebus seçildi.
Bunların çoğunluğunun ulusçu olması Meclisin ömrünü kısalttı. Zira
12 Ocak’ta açılan Meclis-i Mebusan sadece 65 gün yaşayabildi.
Reşat Hikmet Bey’in Meclis Başkanı seçilmesi Meclis-i
Mebusan’ın çalışmalarından ne padişah, ne hükûmet ne de İtilaf
Devletleri memnun kaldı. İşgaller konusunun mecliste tartışılması,
Misakı Millî kararlarının alınması, İtilaf Devletlerini çok rahatsız
etti. Ulusçu hareketi halkın gözünden düşürebilmek için İstanbul’u
işgal ettiler. Kimi üyelerinin tutuklanması üzerine Meclisi Mebusan
18 Mart 1920’de çalışmalarına ara verdi. Böylece parlamentolu
6 Bkz. Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk, s.84
7 Takvimi Vekayi, 4 Teşrinievvel 1335
8 İhsan Güneş, “Müdafaai Hukuk Cemiyetinden Halk Fırkasına Geçiş” Atatürk
Araştırma Merkezi Dergisi, c.3, Mart 1987, S.8, s.431
9 Baykal, Heyeti Temsiliye Kararları, s. 16, 17
10 İhsan Güneş, “Müdafaai Hukuk Cemiyetinden, s.431