doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

588
ENVER KONUKÇU
teddik” demektedir. Ali Fuad Paşa elçi sıfatı ile Ankara’nın talimatı
çerçevesinde, kendine göre hazırlıkları başlattı. Ancak Rusya Sovyet
Sosyalist Federatif Cumhuriyeti Dışişleri Halk Komiseri Georgi
Vasiliyeviç Çiçerin ile 14 Ağustos 1921 görüşmesinde, “Kars Konferansı
hakkında bazı söylentilerin olduğu” konusu ele alındı. Çiçerin
ise “Ermenistan’ın Nahcivan’ı işgal etmek niyeti yoktur. Kars
Konferansı’nın Moskova Muahedesi esasları dahilinde yapılacağına
itimad edebilirsiniz” cevabı ile telaş edilecek bir şey olmadığını ifade
etmiştir. Bir müddet sonra da Sovyetlerin Kafkasya temsilcisi B.V.
Legran, Gürcistan’dan M.D. Orahelaşvili ile G.K. Orconikidze ile
görüşen Yusuf Kemal Bey, toplantının Kars’ta yapılması kararını kesinleştirmiştir.
R.S.F.S.C.’nin Türkiye Büyükelçisi S.P. Natsarenus
son zamanlarda beliren Ankara’nın arz ettiği teknik sorun ve başkentin
meşgul olduğu seferberlik nedeni ile uygun görülemeyeceğini
ileri sürdü. Yusuf Kemal ile temasa geçen büyükelçi, “konferansın
toplanma yeri olarak sizin de önermiş olduğunun Kars şehrini öneririm”
dedi. 30 Ağustos 1921’de Ermenistan ileri gelenlerinden A.
Mravian ile de tel görüşmesinde bulunan Yusuf Kemal Bey, Kars’ın
kesinlik kazandığını, bu sebeple de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni
temsil eden heyetin isim olarak son şeklini aldığını bildirdi.
Böylece, Kars üzerinde taraflar anlaştıktan sonra, Yusuf Kemal
Bey, Ermenistan, Rusya, Gürcistan ve Azerbaycan’dan da murahhasların
tesbit ve yola çıkarılmasını rica etmiştir. Ağustos 1921’de
başlatılan ve Eylül sonların doğru kimlikleri kesinleşen murahhaslar,
yine telgraflarla bildirildi. 12
Kars’ta Moskova Andlaşması’nın Karşılıklı
Olarak Sunulması (22 Eylül 1921)
TBMM ile Rusya arasında imzalanan Moskova Andlaşması, 22
Temmuz 1921’de Ankara’da, TBMM’nde kabul ve tasdik edildi.
Bu nüsha ile Rusçasının değişimi ise Kars’ta özel bir törenle, 22
12 Varlık Gazetesi, S:l, (25 Ağustos 1337), s.l. Kâzım Karabekir, İstiklal Harbimiz,
s.281-282. A.F.Cebesoy, Moskova Hatıraları, s.246-251. A.N.Kheifets,
Sovyetskaya Diplomatiya, Narodni Vostoka (1921-1927), Moskova, 1968,
s. 161, 162. Dokumenti Vneşney Politiki SSR, IV, Belge: 195, Moskova,
1957-1962. S.Yerasimos, Türk Sovyet İlişkileri: Ekim Devriminden Milli
Mücadele’ye, İstanbul, 1979, s.393, 404-405. TBMM ZC, 1338, s.9.