18.06.2013 Views

UNIVERSITÉ PARIS-SORBONNE POLEMONE L ... - e-Sorbonne

UNIVERSITÉ PARIS-SORBONNE POLEMONE L ... - e-Sorbonne

UNIVERSITÉ PARIS-SORBONNE POLEMONE L ... - e-Sorbonne

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

commodis, ut ea inter se magnitudine et quasi gradibus, non genere differrent ».<br />

Balbo rimprovera ad Antioco di non cogliere la sostanziale discrepanza tra il<br />

pensiero stoico e quello peripatetico sulla questione fondamentale del rapporto tra<br />

'honestas' e 'commoda'. Un esempio della tattica argomentativa, impiegata da<br />

Carneade prima e da Antioco poi, per ridurre le divergenze tra le due scuole a<br />

delle differenze puramente lessicali si scorge in : Fin. IV, 59: « Omnium autem<br />

eorum commodorum, quibus non illi plus tribuunt qui illa bona esse dicunt, quam<br />

Zeno, qui negat, longe praestantissimum esse, quod honestum esset atque<br />

laudabile; sed si duo honesta proposita sint, alterum cum valetudine, alterum cum<br />

morbo, non esse dubium ad utrum eorum natura nos ipsa deductura sit...».<br />

Reid (1885), p. 123 ritiene che l'espressione « vitae commoda » fosse di uso<br />

comune: v. Ac.libri I, 23: « eaeque voluptatibus et multis vitae commodis<br />

anteponebantur »; Tusc. I, 30 ; Tusc. I, 87; ND I, 23; ND II, 167; Lucr. 3, 2:<br />

« inlustrans commoda vitae »; Ovid., Pont. I, 8, 29: « urbanae commoda vitae »; è<br />

probabile dunque che Cicerone intendesse inserire la nozione di « comodità,<br />

vantaggio » nella resa latina del concetto di ta£ prw=ta kata£ fu/sin, per<br />

sottolineare una possibile coloritura utilitaristica del concetto. Tuttavia l'uso di<br />

'commoda' implica una connotazione forte del contenuto dei 'primi benefici della<br />

natura': v. Ac.libri, 19: « ...neque ulla alia in re nisi in natura quaerendum esse<br />

illud summum bonum quo omnia referrentur, constituebantque extremum esse<br />

rerum expetendarum et finembonorum adeptum esse omnia e natura et animo et<br />

corpore et vita ». Dal discorso di Varrone si deduce che i beni della natura si<br />

distinguono in tre categorie: dell'anima, del corpo e della vita o esterni 456 . Tuttavia<br />

l'uso di 'commoda' si trova prevalentemente associato con i beni corporei o esterni.<br />

Cfr. anche Ac.libri I, 23: « eae (scil. amicitia, iustitia, aequitas) et voluptatibus et<br />

multis vitae commodis anteponebantur »; Fin. III, 41: « illi...corporis commodis<br />

compleri vitam beatam putant, nostri nihil minus »; Fin. V, 45: « unum aliquod<br />

accesserit commodum corporis neque eam constitutionem summi boni, quae est<br />

proposita, mutaverit »; Tusc. I, 87: « ergo etiam carere mortuos vitae commodis,<br />

456 Cfr. la tripartizione peripatetica dei beni: D.L. VII, Stobaeus, Ecl. II, 70. v. Plato, Gorg. 467 e 4; 477 c 1;<br />

Rep. X 618 c 8 - d 1; Phileb. 48 e 1-10; Arist. EN 1098 b 12-14; Pol. 1323 a 25-26. Cfr. il passo di Sesto<br />

Empirico dove la tripartizione dei beni viene attribuita in egual misura anche all'Academia antica : Adv.<br />

math. XI, 45 : « οἱ μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς Ἀκαδημίας καὶ τοῦ Περιπάτου τρία γένη φασὶν εἶναι τῶν ἀγαθῶν, καὶ<br />

ἃ μὲν περὶ ψυχὴν ὑπάρχειν, ἃ δὲ περὶ σῶμα, ἃ δὲ ἐκτὸς ψυχῆς τε καὶ σώματος, περὶ μὲν οὖν ψυχὴν τὰς<br />

ἀρετάς, περὶ δὲ τὸ σῶμα ὑγίειαν καὶ εὐεξίαν καὶ εὐαισθησίαν καὶ κάλλος καὶ πᾶν ὃ τῆς ὁμοίας ἐστὶν<br />

ἰδέας, ἐκτὸς δὲ ψυχῆς καὶ σώματος πλοῦτον πατρίδα γονεῖς τέκνα φίλους, τὰ παραπλήσια. », commento<br />

in Spinelli (1993), pp. 441-456 ; Spinelli (1995), pp. 212-216.<br />

223

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!