PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Osmanlı İmparatorluğu'ndatı Türkiye Cumhuriyeti'ne GeçişdeTaktiksel ve Fiili RicatOsmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne geçişte ulusdevletoluşturma ve dönemin uluslararası ilişkiler anlayışını analiz etmeaçısından önemli bir yeri olan Misak-ı Milli, altı çizilerek belirtilmelidirki, zamana göre geniş ve dar anlamlarda yorumlanmıştır: Misak-ı Millisınırları ilk etapta geniş yorumlanarak Müslüman Türk ahali algılamasıön planda tutulurken, zaman içinde değişen koşullara bağlı olarak dörtbölgenin ikisinde taktiksel diğer ikisinde ise fiili ricat yapılarak Misak-ıMilli dar anlamda yorumlanmıştır. Petrol rezervlerinin bulunduğu Musul,Türk nüfusun çoğunlukta olduğu Batı Trakya'da fiili, stratejik önemi olanBoğazlar ve doğal hinterland açısından önem arzeden Sancak bölgesindetaktiksel ricat yapılmıştır. Türk nüfusun çoğunlukta olmasına rağmen Yunanistanile Bulgaristan arasında önemli sürtüşmelere neden olan BatıTrakya ve geniş anlamda Makedonya sorunu karşısında Türkiye BatıTrakya'da bulunan Müslüman Türk azınlığın haklarını kurumsal düzeydekorumaya özen göstermekle birlikte, bu bölge üzerinde fazla ısrarlı olmamayıtercih etmiştir. Lozan görüşmeleri öncesi ve sırasında Musul konusundaTürkiye diplomatik çözüm arayışı politikasını kabullenmiştir. Ankarahükümetinin Birinci Meclis döneminde Musul konusunda askeri birharekata kalkışmayışının temel nedenini şunlar olduğunu ileri sürmekmümkündür: Bu bölgenin Britanya için vazgeçilmez öneme sahip olması,dolayısıyla ciddi bir askeri çatışmayı gerektirmesi ve bölgenin Türkiyeiçin önemli olmakla birlikte, öncelikli ve vazgeçilmez olmamasıyla ilgilidir.Musul konusunda Birinci Meclis döneminde yapılan diplomatik girişim,yani Chester projesi ile ABD'nin devreye sokulması çabası da, Ankarahükümetinin lehine dönüşmemiştir. Musul konusunda İngiltere ileyeniden bir savaşa girmek Türkiye açısından oldukça riskliydi. Ayrıca,başka hesaplar da yapılmış olabilir. Spekülatif olmakla birlikte, Ankara'nınşu noktayı hesaba kattığını varsaymak mümkündür: Musul'un Türkiyesınırları içinde kalması durumunda, Britanya desteğinde bu bölgedebir Kürt devleti kurulması politikası tekrar tekrar gündeme getirilebilirdiki, bu, Türkiye için süreklilik arzeden bir istikrarsızlık kaynağı olabilirdi.Hızlı bir şekilde dış ilişkilerinde normalleşme sürecini başlatmak isteyenAnkara için, bu, istendik bir durum olamazdı. Bu nedenlerden dolayı, Ankara,Musul sorununu önce erteleme ve mümkün olduğunca diplomatikyoldan çözme stratejisini seçmiştir. Sorun, Lozan'da ertelenmiş, dahasonra Milletler Cemiyeti'ne intikal etmiş fakat sonuçta Musul Türkiye sınırlarıdışında kalmıştır. Türk-Fransız ilişkilerinin genel çerçevesini çizen1921 Ankara anlaşması Türkiye-Suriye sınırı konusunda kimi belirsizlikleriiçerse de Sancak sorununun diplomatik yolla çözümüne de zeminoluşturmuştur. Bu konuda Türkiye sorunu zamana yayarak bir anlamdataktiksel ricat yaparak uluslararası konjonktürün kendi lehine olduğu dönemibekleyerek aşama aşama sorunu çözmüştür. Musul ve Sancak konularındabenzer strateji takıp edilmekle birlikte Musul konusunda taktiksel131