PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Yeni Çağların bir başka ünlü hümanist yazarı da Montaigne'dir(1533-1592). Etienne de la Boetie'nin çağdaşı ve arkadaşı olan Montaigne'nindilimize de çevirilmiş olan Denemeler (Essais) adlı yapıtı hümanistbir öncünün parlak ışıklarını bir deniz feneri gibi, yeni kuşaklara göndermekteve onları aydınlatmaktadır.Burada üzerlerinde uzun uzadıya durmayı gerek duymadığımız diğerhümanist aydınlar da yakın zamanlarda Aydınlanma Çağının gerçek öncüleriolmuşlardır. Tolstoi, Dostoyevski ve diğerleri batı'nın hümanistkültürünün temel direkleri olarak karşımızda durmaktadırlar.F.C.S Schiller "Hümanizm üzerine incelemeler" (1907) adlı yapıtında,yeni hümanist düşüncenin her türlü doğal metafiziği reddettiğini belirttiktensonra, her türlü bilginin insanın ihtiyaçlarına ve insanlara sağladığıyararlara göre değer kazandığını vurgulamaktadır.Sonuç olarak diyebiliriz ki; tâ eski çağlarda, Yunan ve Roma uygarlıklarında,Euripides, Sofokles, Aristofanes, Cicero, Marcus Aurelius,Epictetos gibi düşünürlerin ortaya attıkları insan ve insanın erdemleriüzerine kurulu felsefe, bazı kaba, otoriter ve totaliter sistemlerde, baskıcırejimlerde dönem dönem söner gibi olmuşsa da aslında hümanizma ruhu,tarihin hiçbir devrinde kurumayan bir ırmak gibi günümüze kadar ulaşmıştır.ATATÜRK VE HÜMANİZMAAtatürk'ün, tebliğimizin ilk kısmında değindiğimiz Ortaçağ'daki klasikhümanist düşünürleri örneğin, Dante, T. Morus ve Erasmus gibi düşünürleriincelediğine dair elimizde somut bilgi ve bulgular yok. Atatürkünkütüphanesiyle ilgili araştırma ve çalışmalarda da bu konuda biz yeterlibir ipucuna ulaşamadık. Yukarda bahsettiğimiz yazarlar ve düşünürler,Ortaçağ hıristiyan kilisesi inançlarına temelden bağlı kalmakla beraber,bu inançları Antikçağ Yunan ve Roma felsefeleri ve edebiyat ürünleriylebağdaştırarak, yeni bir insan ve dünya anlayışını dile getirmişlerdi. Yenive yakın çağlarda ise laikleşme hareketleriyle birlikte gitgide dini kaynaklardanuzaklaşan, G. Bude, H. Grotius, Montaigne gibi hümanistlerAtatürk'ün inceleme ve okuma kaynakları arasında yer almıyor.Ama hümanist düşünceyi sadece batıdaki bazı yazarların ve düşünürlerintekelinde saymak da, kanımızca hatalı bir yaklaşım olur. Tebliğimizinikinci kısmında da belirttiğimiz gibi, doğu dünyasının da kendineözgü bir insan ve dünya anlayışı ve felsefesi bulunmaktadır.Şu kadar var ki, daha çok mistik dini inanç ve temellere dayanan doğuluşair ve yazarlardan Atatürk'ün etkilendiğine dair resmi kaynaklardabir bilgi yoktur.69