PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ın aleyhine değil onların faydasına kullanılan maddî refahı, maddî kültürünestetiğini ve daha bir çoklarını burada vurgular.Oysa ben, Ayverdi gibi o çağın elit tabakasına mensup olan nesildebu yaşam biçiminin kaybolması özellikle aynı zamanda maddî refahın dakaybolması, sonuç olarak yaşam güveninin de kaybolması, derin izler bırakıponu etkileyen birinci husus olduğunu belirtiyorum. Onu etkileyenikinci husus ise mutasavvıf Ken'an Rifâî Büyükaksoy ile olan ilişkisidir.1908 yılında İstanbul'da dergâhını kuran Ken'an Rifâî, Ayverdi'nin deannesinin mürşidi idi. Onu çocukluğundan beri tanıyordu ve 1927 yılındakendisi de o çevreye katılarak, önce müridi ve daha sonra 1950'de, ölümüüzerine, halifesi olmuştu.Şu halde Sâmiha Ayverdi'nin yetişmesini (socialization) büyük ölçüdebelirleyen unsurlar, bir yandan Osmanlı aristokrasisinin yaşam alışkanlıkları,öte yandan da annesi üzerinden kendisine intikal eden İslamtasavvufuolmuşdur. Cumhuriyet'in kuruluşunda ve Kemalist devrimlerçerçevesi içinde gerçekleştirilen sosyo-politik değişimi, devrimcilerin hedeflediğikimlik değişimi bakımından, Ayverdi'nin sosyalizasyonunadamga vuran hususları içeren bir bakış açısından yeniden yorumlamak istiyorum:Bu yeni cumhuriyetçi değer ölçüleri içinde, Sâmiha Ayverdianakronik, obsolet'in yani Osmanlı elitinin ve İslam-tasavvuf çevresinintemsilcisi olarak modern bir toplum olmak yolundaki engellerin temsilcisidurumuna düşmüş. Buna tepkisini de -çoğu çağdaşlarından burada ayrılır-bu "obsolet"e bağlı kalarak göstermiştir.IIIİlgi çekici olan, daha sonraki yıllarda, bu "obsolef'in çağın gelişmesüreci doğrultusunda gördüğü kabuldür. Bu bağlamda, Sâmiha Ayverdi'ninçalışmalarına -çok sınırlı da olsa- bir göz atmak gerekir. Ayverdigeniş bir edebî eser bırakmış, bazılarını kendi kurduğu bir çok kültür derneklerindede faaliyet göstermiştir. Atatürk'ün ölüm yılı, 1938'de, yayınlanan-mistik konulu- ilk romanı ile çağının edebî eğilimlerinin(trend) dışında kalmışsa da 1946 yılına kadar yedi roman daha yazmış,bunlarda gerçi tasavvuf ana temayı oluşturmakla birlikte, Ayverdi çağdaşı,bir çok yazarın ilgi gösterdiği ve 1950 yıllarına kadar edebiyat dünyasınınbaşlıca teması: batılılaşma konusunu da işlemiştir. Ayverdi'nin dileğidinî ahlak ve doğunun geleneklerini anlatmaktı. Batı önündeki tutumu,batının değer ve ilkelerini kendi kabule açık olmamakla birlikte, batılı öğrenimve öğretimi gerekli gördüğünden, batı karşıtı olarak nitelendirilemez.Ayverdi görüşlerini 1940'lı yıllardan itibaren belirli bir değişimingözlendiği fikir dünyası içinde savundu. 1946 yılında çok partili sistemgetirilmiş, İslamın kamu hayatına dönüşü (1945-50 yılları arasında kurulan24 partiden sekizi İslamî karakter ve amaçlarını açıkça vurgulamışlardı)ve Türkçü milliyetçi akımların yeniden canlandığının ilk işaretleri görülmeyebaşlanmıştı. Bu akımlar giderek karşılıklı etkileneceklerdir. 1950yılında yapılan seçimlerin sonucunda Demokrat Parti iktidar olur. De-211