PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Çok sık belirtildiği gibi Cumhuriyet'in kurucuları, Cumhuriyet'inkuruluşu ile birlikte, Osmanlı geçmiş ve kimlikleri ile bağlarını resmenkoparmışlardır. Bu bağlamda Osmanlı İmparatorluğunun yıkılış sebepleriniislamî ortamına dayandırmışlar ve sadece tarihin Osmanlı yüzyıllarındandeğil aynı zamanda İslam ile de bağlarını koparmışlardır. Özellikle1920 yıllarının İslam'ı yalnız devlet hayatından değil, kamu ve kültür hayatındanda uzaklaştırma önlemleri belirli örneklerdir. Batı uygarlığınındeğerlerini bir kültür devrimi şeklinde müslüman bir halka yakınlaştırmağaçalışmışlardır. Atatürk'ün amacı yeni bir ruh yaratmaktı: 'kaderci' ve'âtıl' Osmanlı insanın yerine, yeniliğe inanmış, aktif bir insan geçecekti.Yeni kimliğin, Türk kimliğinin -ki bu Türk kavramı 20. yüzyıl başlarınakadar daha çok 'kaba, cahil, köylüyü' tanımlıyordu- oluşturulmasınınaraçlarından biri Osmanlı tarihi yerine yeni bir Türk tarihi yaratmak, modern,uygar ve batıya yönelmiş bir Türklüğe dayanmak, bir de Osmanlıkültür mirasından uzaklaşmaktı.Sâmiha Ayverdi'yi Türk fikir hayatının dikkati çekecek kadar erkenbir döneminde, yani 1940 yıllarında, büyük özellik taşıyan bir konu çalışmalarınıntemelini teşkil edecek yoğunlukta ilgilendirecek ve kendiniartık bütün hayatı boyunca, yakın zamanda esasını İslam ile Türklüğünbirleştirmesi olarak tanımlayacağı Osmanlı toplum ve tarihinin parlak veözlemli anlatımına, hatta ütopyalaştırmasına adayacaktır.Aşağıda 1. Sâmiha Ayverdi'nin, kültür kimliği veren unsurların kopuşununbir sonucunu açıklayan kısa bir biyografisini sunmak, 2. Ay verdive çevresinin politik gelişmelerle karşılıklı etkilenişini göstermek ve 3.kendi kişiliğinin ve etkinliklerinin, kimlik arayışı konteksti içinde toplumcabenimsenmesini dile getirmek istiyorum.IISâmiha Ayverdi 1905 yılında siyasal kargaşa ve bir çözülme ortamıiçinde dünyaya geldi. Yakın tarih ve içinde bulunduğu zaman, bir yandanaskerî yenilgiler, milliyetçi azınlıkların isyan ve İmparatorluktan kopmaları,öte yandan İmparatorluğu ayakta tutmak için, batıdan ilhamını alan,siyasî ve idarî reform önlemleri, yeni ideolojiler, yeni fikir akınlarının birbirinekarışmasıyla belirlenir. Sonunda, Birinci Dünya Savaşı felaketi veOsmanlı İmparatorluğunun tarih sahnesinden silinip yerini genç TürkiyeCumhuriyeti'ne bıraktığı bilinir.Sâmiha Ayverdi'nin çocukluğu ve gençliği görüldüğü gibi son derecehareketli ve sarsıntılı bir zamana rastlar. Bu durum onda, sosyal çalkantılaraözellikle hedef olan bir sınıfa, eski aristokrasiye mensup olduğundan,derin izler bırakacaktır: Ayverdi Osmanlı konak hayatının klasikçerçevesi içinde, bu yaşam biçiminin gelenek ve alışkanlıkları ile çevriliolarak yetişti. Bu hayatın kendine göre nasıl olduğunu -uzakta kalan birgerçeğin ardından bakarak- kitaplarında bütün ayrıntılarıyla tarif eder.Eski Osmanlı toplumunun sosyal uyum içindeki ortak hayatını, yoksulla-210