PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

düşünceyi özgür kılmayacak, yazı dili ile konuşma dili arasındaki uçurumuda kapatacak, böylece toplumsal iletişim kurulacaktır. Türkçe, bilimve kültür dili olma yolunda gelişme göstererek bir düşünce dili düzeyineulaşacaktır. Bu amacın gerçekleştirilmesinde de toplumsal bir dayanışmayagidilmiştir. Türk Dil Kurumu'nda, derleme, tarama, türetme çalışmalarıbaşlatılarak Türk dilinin temellerine inilmeye çalışılmıştır. Kurum'unöncülüğünde, köy kent demeden, başta öğretmenler olmak üzere, halk ağzındanderlemeler yapılmıştır. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut'un oba obagezip halkın dil varlığını devşirmesi gibi, Dil Kurumu da sözcük (atasözü,deyim, mecazlı kullanımlar...) derleme işini toplumun her kesimineyaymış, halkın ağzından halk dilini, "Halk Ağzından Dirleme Sözlüğümdebir araya getirmiştir. Atatürk'ün doğumunun 100. yılında 13 ciltlikbu yapıt, Cumhuriyet döneminin en önemli çalışması olarak değerlendirilmiştir.Dili, zekâları bilgiyle işitip donatmanın aracı sayan Leibniz (1656-1717), Latince'nin egemenliğine karşın İncil'i Alman halk diline çevirenLuther'in başarısını söz konusu ederken, onun, halkın diline bakarak konuştuğunubelirtir. Gerçekten, Luther, kasaplarla, bahçıvanlarla konuşmuş,Almanca'nin geniş anlatım olanaklarını onların dilinde bulmuştur.Türkçe'de yapılan da budur. Atatürk, halk kendi varlığından kopararakyarattığı kültür birikimlerine önce dille başlamıştır. Halk ağzındanderlenen bu sözcüklerin çoğunun, yüzyıllar önce Türkçe'de canlı biçimdekullanıldığı görülmüştür. Dil devrimiyle, altı yüzyıllık Arap ve Fars baskısıortadan kaldırılarak dilin öz kaynaklarına inilmiştir. Eskiden olduğugibi, artık Arapça ve Farsça sözcüklere karşılık olabilecek Türkçe sözcükleraranmıyor, Türkçe, kaynağından ürüyor. Dili bağımsız kılmanın enönemli aşaması bu derleme çalışmaları olmuştur. Bir yandan da, yazmaeserlerdeki sözcükler taranarak, bunlara ne gibi Türkçe karşılıklar kullanıldığısaptanmıştır. 8 ciltlik 'Tarama Sözlüğü" de bu çalışmanın ürünüdür.Çağdaş gereksinimleri karşılama yönünden ise, bu kaynaklara dayanılaraktüretme çalışmaları başlatılmıştır. Bugün, Öz Türkçe Sözlük,neredeyse genel sözlüğün oylumuna varacak. Ozanların, yazarların, çevirmenlerin,felsefecilerin, genç bilim adamlarının diline baktığımızda, dilimizingeniş anlatım olanakları kazandığını görebiliriz. Türk kültür varlığınısimgeleyen sanatçılar, yazarlar, bilim adamları başka dillerinkültürleriyle değil, kendi öz dillerinin birikimiyle düşünüyorlar, duyuyorlar.Gerçek anlamda kültürel ulusallaşma budur.Bu olumlu gelişmelere karşın, Cumhuriyet tarihi içinde en çok dildevrimi saldırıya uğradı. Yeniliğe, çağdaşlığa ayak uyduramayanlar, herfırsatta öz Türkçe'ye karşı çıktılar. Ama bu kültürel akışın önünü kimsealamadı. Ellerine fırsat geçtiğinde öz Türkçe'yi yasaklayan, bugün devletinen yüksek kademesinde bulunanlar, bugün, yasakladıkları sözcüklerlesesleniyorlar halka, özellikle de gençlere... Atatürk'ün, Türkiye'nin gele-793