PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

cı) bir yazı yazmıştır. 118inci (8 Ağustos 1921) ve 134üncü (14 Eylül1921) sayılarında Hayri Lûtfullah'ın, gazetenin sermuharrrir görevindeolduğunu görüyoruz. Hâlis Turgut o zaman müdir-i mes'uliyetini devamettiriyordu, fakat ismi artık gazetenin başında değil, sonunda bulunuyordu.Demek ki, sonra büyük bir rekabete giren iki yazar 1921 yılının ortalarındanher halde 1922 yılının baharına kadar aynı gazetede çalışarak,değişik rivayetlere göre bazı konularda ayrı yahut zıt fikirlerde bulunmuşolsalar gerektir. Coşar bu bağlamda şu tespitte bulunmaktadır: "İrade-iMilliye, Hâlis Turgut'un idaresi altında ve bilhassa büyük taarruzdan 6 aykadar önce bölücü yayınlarını şiddetlendirmiş, 1922 ilkbaharındaki belediyeseçimlerinde şahsi kavgalara daha da bağlanmıştı. 1922'nin martayında son nüshasının çıktığı tahmin olunuyor." 52 îrade-i Milliye gazetesininbu üçüncü kapanışına, büyük ihtimalle Hâlis Turgut'un kendi kalemindençıkmış "Tekâlifi Milliye iyi tatbik edilmedi, zenginler himayeedildi, fakirlere daha çok yükletildi" başlıklı makale sebep olmuştur. Buolayı Büyük Millet Meclisi'nde tartışma konusu yapan Erzurum MebusuHüseyin Avni Bey, o zamanki sansür tatbiki ile ilgili bazı aydınlatıcı bilgilerveriyor 53 . Hüseyin Avni Bey "matbuattaki sansür meselesine dairsuali"nde ilk önce söz konusu eleştirel makale dolayısıyla İrade-i Milliyegazetesinin sahib-i imtiyazını her bakımdan savunuyor, hatta onu tebrikediyor ve Sivas ve bütün memlekette hakim olan bürokratik zihniyete çatıyor:"Bu gazetenin böyle bir iddiasından, böyle bir murakabesinden dolayımükâfat edilmesi lâzım gelirken, her nasılsa Türkiye Büyük MilletMeclisinin yapmak istediği inkılâbı, memurları kavnyamıyor, zihinlerinesokamıyor. Onlarınki İskenderikebir gibi... Bir nahiye müdürü bütün kudretinibir hükümdar gibi icra etmek istiyor. Efendiler, müstebit memurlarınartık bu memlekette yeri yoktur ve yaşıyamıyacaklardır. (...) Bu zatıâlikaderin; ilmiye, faziletiyle memlekette tanınmış bir zat olduğunu söylüyorlar.Hükümet nasıl bu zatın hürriyetini takyit, milletin matbuatınıtazyik eder? Nasıl matbuatın, serbestîsini takyideder? İlim, irfan, fazilet52. Coşar (t.y.), S. 118; bkz.: Şapolyo (1969), S. 192; Güz (1991), s. 35. Ünlü (1987), s.39, Hâlis Turgut'un yönetimi altında bölücülük yapan yayınlarının 1922 Mart ayınakadar sürdüğünü iddia ediyor.Oral (1973), s. 41, "... İrade-i Milliye 1922 yılında matbaasının yanması üzerine tamamenkapanmıştır" şeklindeki iddiada bulunuyorsa da, ve de bu yangının Mücadehe-iMilliye'nin çıkışından önce, yani 1922 yılının ilk aylarında olduğunu ima ediyorsada (s.42), tarihler hakkında yanılmış olabilir. Vilayet matbaasının gerçekten 31Kanunusani 1338 (1924) tarihinde yanmış olduğunu ve matbaanın yeniden inşasıhakkındaki kararların kısa bir süre sonra verilmiş olduğunu Birlik dergisinden öğreniyoruz:bkz. 2 Mart 1338 tarihli 19uncu sayısı, s.7, ve 9 Mart 1338 tarihli 20nci sayısı,s.4. 1922 yılının ilk aylarında bir yangın (daha) çıkmış olsaydı Vilayet Matbaasındabasılmış Dilek dergisinin 15 Kanunusani 1338 (1922) tarihinden itibaren düzenli birşekilde (iki haftada bir) çıkması zordu.53. T.B.M.M. Zabıt Ceridesi (1959), On sekizinci İçtima, 1.4.1338 (1922) Cumartesi, s.441-443. Güz (1991), s. 35, bu kaynağı yanlışlıkla şöyle veriyor: T.B.M.M. Zabıt ceridesi,1.4.1923.499