PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

önceliği vardı. Uluslararası sistemi savaş öncesi uluslararası ilişkiler anlayışınagöre; yani güç dengesi anlayışına göre yeniden düzenlemek uluslararasısistemin iki baş aktörü olan Britanya ve Fransa'nın öncelikleri arasındaydı.Paris Barış anlaşmaları adıyla bilinen sınır düzenlemeleri veMilletler Cemiyeti bu doğrultuda gerçekleşti-oluşturuldu. Birleşik DevletlerBaşkanı Wilson'un idealist yaklaşımı, kimi ilke ve normları yerleştirmeyeçalışması itibarıyla önemli olmakla birlikte, bu genel çerçeveyedamgasını vuran realist anlayışın dışına çıkan bir girişim olmaktan uzaktı.Diğer bir ifade ile uluslararası sistem güç dengesi politikasına dayalı realistyaklaşıma göre yeniden inşa edilmeye çalışılıyordu. Dönemin ikiönemli aktörü, Britanya ve Fransa'nın iki ayrı önceliği daha vardı: SovyetRusya'nın çevrelenmesi ve Almanya'nın güçden düşürülmesi. Bu önceliklerinyanısıra uluslararası sistemin önemli aktörleri ulus-devletlerin kurulmasınakarşı çıkmadılar ve hatta teşvik ettiler, fakat ulus-devlet modellerindebölgesel düzeyde farklı politikalar ürettiler. Orta Doğu bölgesindemanda yönetimlerini kurup teşvik ederlerken Merkezi-Doğu Avrupa'dabağımsız egemen ulus devletlerin oluşmasını desteklediler' 3 . İşte tam bunoktada Türkiye önemli bir örnek teşkil etmiştir. Uluslararası sistemin aktörlerininöngördüğü manda yönetimi kurulması projesine karşı bağımsızulus-devlet oluşturma doğrultusunda Türkiye'de ciddi bir hareket gelişti.Bu anlamda Kurtuluş Savaşı uluslararası sistemin öngörülerini bölgeseldüzeyde kendi lehine çevirmesi itibarıyla Orta Doğu'daki örneklerdenfarklılık arzetmekle birlikte, Merkezi-Doğu Avrupa'daki örneklerle benzerliklergöstermektedir.İki Dünya Savaşı arası dönemde Türkiye'de uygulanan dış politika,uluslararası sistemin önemli aktörlerinden Britanya ve Fransa'nın SovyetRusya ve Almanya'nın çevrelenmesi politikasına uygun hareket ettiğinigösteren bir ip ucu yakalamak mümkün gözükmemektedir. Fakat, aynızamanda, Türkiye, Britanya ve Fransa'nın bu politikasına karşı bir politikada uygulamamıştır. Türkiye Britanya ve Fransa'nın öncelikleri farklıydıve herbiri kendi öncelikleri doğrultusunda politika ürettiler.Kısaca belirtmek gerekirse, iki Dünya Savaşı arası dönemde Türkiye'deuygulanan dış politikanın uluslararası sistemi yıkmak veya onu radikalbir şekilde değiştirmek gibi bir hedefi yoktu. Fakat, altı çizilmesigereken nokta, bu dönem dış politikasının ana hedeflerinden birisi uluslararasısistemin öngördüğü bölgesel politikaları askeri ve diplomatik manevralarlakendi lehine dönüştürmeye çalışmasıdır. Bunu takiben, bölgeseldüzeyde oluşturulan güvenlik ağlarına katılarak Türkiye karşılaştığıbölgesel nitelikli sorunları bölgesel düzeyde çözmeye gayret etmiştir. Buda uluslararası sisteme aykırı değildi.13. Bkz. Elie Kedourie, Politics in the Middle East, (Oxford: Oxford University Peress,1992); Elie Kedourie, England and the Middle East: the Destruction of the OttomanEmpire 1914-1921, (Boulder: Westview Press, 1987).140