PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

vazgeçmiş ve tasarladığı ulus-devlet modelinde dışa yayılmak yerine içbütünleşmeyi sağlamaya yönelik iç reformlara öncelik vermişti. Türkiyeiç bütünleşmeyi sağlamak amacıyla yapılan reformları yerleştirmek içindışarıdan yapılabilecek müdahaleleri azaltmaya ve etkisizleştirmeye yönelikdış politikalar üretmeye çalışmıştır.Türkiye-Sovyetler Birliği ilişkilerinde diğer bölgesel oluşumlardanfarklı bir yapı vardı. Türkiye kuzey komşularıyla ilişkilerini SovyetlerBirliğini oluşturan birlik üyeleriyle ayrı ayrı yürütmek yerine SovyetlerBirliğinin merkezi yönetimini esas almıştır. Bu durum 1920 Gümrü anlaşmasınıtakip eden yıllarda açıkça görülmektedir. Gümrü anlaşmasıylaDoğu sınırında sorunları dondurmakla sağladığı avantajı 1921 yılındaMoskova anlaşmasında Türk-Sovyet yakınlaşmasına dönüştürmüş fakatbu yapı Lozan anlaşmasının Boğazlar sözleşmesiyle eski yakınlığını kaybetmeklebirlikte ilişkiler gerginleşmemiştir. 1930'lu yıllarda iki ülke arasındakiilişki iki bölgede kavramsal düzeyde, uluslararası arenada ise diplomatikgirişimlerle birbirlerini destekleyici nitelikte olmuştur. 1933 yılıHaziran ayında Britanya, İtalya, Fransa ve Almanya'nın imzaladığı DörtlüAnlaşmanın öngördüğü Avrupa Direktörlüğü oluşturulmasının aksineaynı yıl Sovyetler Birliği'nin önerdiği ve hem Doğu'da İran ve Afganistan'ınhem de Balkanlar ve Merkezi-Doğu Avrupa'da Yunanistan hariçbütün devletlerin imzaladığı Mütecavizin Tanımlanması girişimini Türkiyeimzalayarak desteklemiştir 12 . Bu girişim bölgesel düzeyde bir savunmaanlaşması olmamakla birlikte, bölgesel ve kavramsal düzeyde bölge ülkelerininbirbirlerinin iç işlerine karışmamayı öngördüğü için Türkiye'ninBölgesel politikalarıyla uyum içindeydi. Bu nedenle Türkiye-SovyetlerBirliği ilişkilerinde kavramsal düzeyde bölgesel politikalarda örtüşen dışpolitika normlarını yakalamak mümkündür. Uluslararası arenada Türkiye,Sovyetler Birliği'ni yanına çekmeye çalışmıştır. Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'neüyeliği konusunu Sovyetler Birliği ile görüşmesi ve onun olurunualması ayrıca 1934 yılında Sovyetler Birliği'nin Milletler Cemiyeti'neüyeliğini açıkça savunması, Akdeniz bölgesi güvenliği konusundaSovyetler Birliği'nin içinde olduğu bir oluşum arayışında bulunması veBalkan Paktı'nın imzalanması öncesinde Sovyetler Birliği'nin uyarılarınıdikkate alması göstermektedir ki Türkiye uluslararası ve bölgesel politikalarındaSovyet faktörüne önem vermekteydi.Uluslararası Sistemin Öngörüleri ve Atatürk Döneminde BölgeselDış Politikaİki Dünya Savaşı arası dönem bir bütün olarak ele alındığında Atatürkdöneminde uygulanan bölgesel dış politikaların ne ölçüde uluslararasısisteme karşı veya öngörüleriyle uyum içindeydi sorusu üzerinde düşünülmesigereken bir konudur. Savaş sonrası uluslararası sistemin üç temel12. Dörtlü anlaşma için bkz; Türkeş, Turkish-Balkan Relations..., ss. (46-63).139