PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

İkinci sanayi devrimi dönemi yine Ergun Türkcan'ın işaret ettiği birbaza, bir altyapıya oturuyor. O bazda demiryolu var, iletişim var, telgrafvar. Bu baza oturduğu için modern sınai teşebbüs bu ürünleri çok hızlageliştirebiliyor. Bu ürünler petrol rafinerisinde çıkıyor, özellikle demir çelikteçıkıyor, makinada, camda, suni elyafta, gübrede, gıda işlemeciliğinde,bunlarda bütün sistemi etkileyecek çapta ve kapsamda ortaya çıkıyor.Bu sanayi devriminin üretim ve örgütlenme birimi, yeni şirketi de holdingdir.Bu sanayi devrimi bir bakıma holding sayesinde can bulur ve tarihigörevini yapar ve yatırımcı tipi ortaya çıkar. Buna Chandler "Themost effective first mover" diyor; yani, ilk hareketi en anlamlı ölçekte, enbüyük ölçekte yapabilen adam. Örneğin, Andrew Carnegie, ilk demirçelik tesislerini kuran adam, o ölçekte kuruyor ki birim maliyet hızla düşüyor.Pittsburgh'da Edward Thompson Works ile kuruyor ve ton başınadolar maliyeti (büyük ölçek ile kurduğu ve bütün imkanları sonuna kadarkullanabildiği için) hızla düşüyor; 1880'de çeliğin ton maliyeti 67 dolarimiş, ondan 18 yıl sonra 17 dolara düşmüş. Demek ki, hem maliyeti düşürmek,hem ürünleri çeşitlendirmek, hem de entegre bir şekilde gitmek,cevherden yararlanmak ve ileri entegrasyon, yani ray yapmak, boru yapmak,çelik kablo yapmak şeklinde gidiyor.İşte, bu devrimin kilit görevini, tarihi görevini gören firma farklı birorganizasyondur. Kendi bünyesi içinde piyasalarındaki gibi rekabete dayananbir şey değildir. Firmanın içinde rekabet söz konusu olamaz, firmaadministrative' dir, hiyerarşiye dayanarak işlemiştir, 20. Yüzyıl bunu gösteriyor.Firma administrative süreçlerde çalışır, hiyerarşiye dayanır.Firma içinde bunlar piyasa süreçlerinde gözlenen rekabetçiliğin önüne geçerler;her firma içinde adeta emir kumanda zinciri vardır. Bu algılama,yeni devrimin getirdiği şeyi algılamak kapitalizmi 1870'den 1980'e gelindiğizaman müthiş farklı bir noktaya getirmiş ve kendi içinde bu teknolojiyisonuna kadar, posasını çıkarana kadar didik didik edebilmek için,yeni ürünler yapabilmek için belli bir organizasyon gerekmiştir.Bizim için soru şudur: Bu organizasyon acaba- Türkiye'nin1920'lerden sonraki gelişmesinde bilinerek mi gidilmiş, acaba parmakucuyla mı hissedilmiş, yoksa hiç mi hissedilmemiş? Çağı algılamak veçağı yakalamak. Bunu öğrenebilmek için iki şeye muhtacız, birincisi,devlet katında verilen politika kararları, bunlara bakabiliriz; ikincisi, belkide daha ilginç olanı, daha az bilineni, acaba bu yönetici tipi Türkiye'devar mıydı?İşte, bence, çağın adamı (var olanların örneği) vardı. Şimdi Chandler'danSelahattin Bey'e dönüyoruz. Selahattin Bey'i öğrenmemizi,O'nun evlatları olmaya hak kazanan Metalürji Mühendisleri Odası'naborçluyuz. Bu Oda'nın yöneticileri ve geniş bir dost meslektaş çevresi birbabaya ölümünden sonra gösterilebilecek örnek bir vefa ile üç yıldır SelahattinBey'in kimliği üzerinde iz sürdüler. Bu çaba Selahattin Bey'in775