PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

çıkış sağlanması talebine sıcak bakan Türkiye 3 , dönemin anti-revizyonistBulgaristan başbakanı Stambuliski ile karşılıklı iyi niyet ilişkisi kurarakBulgaristan ile ilişkisini kısa sürede normalleştirmeyi gerçekleştirmiştir.Fakat 1923 yılında Stambuliski'nin bir darbe ile iktidardan uzaklaştırılmasıve bu tarihten itibaren Bulgaristan'da iktidara gelen hükümetlerinrevizyonist politika arayışları içinde olması Türk-Bulgar ilişkilerini bozmamaklabirlikte, ilişkiler normalleşmenin ötesine geçememiştir. Aynıdönemde Türkiye'nin ilişkilerini özenle normalleştirmeye ve geliştirmeyeçalıştığı sınır komşusu Yunanistan'dır. Türk-Yunan ilişkilerinde Lozananlaşmasıyla önemli mesafe kat edilmekle birlikte, ilişkilerin normalleşmesiancak 1926 yılında nüfus mübadelesinden arta kalan mülkiyet sorunununçözülmesinden sonra başlamış ve 1930'lu yılların ilk yarısında ikiülke arasında savunma, uluslararası platformlarda birlikte hareket etme vebirbirinin haklarını gözetme gibi konularda oldukça ileri düzeyde ikiliilişkiler kurulmuştur. 1930'lu yılların başında hem iki ülkenin üst düzeyyöneticilerinin karşılıklı ziyaretlerine hem de iki ülke arasında ve özellikleTürkiye'nin Yunanistan'a yönelik özverili ticari ilişkisine 4 bakınca ikiülkenin de ilişkileri geliştirme konusunda özen gösterdikleri açıktır. Bugelişme yalnızca iki ülke yöneticilerinin iyi niyetli olmalarıyla açıklanamaz.Kaldı ki, iki ülke yönetiminde bulunan insanlar kısa süre önce savaşmakdurumunda kalmışlardı. İlişkileri bu derece iyileşmeye yöneltennedenler irdelendiğinde görülmektedir ki iki ülke arasında çıkar örtüşmeleriiki ülke yöneticilerini yakınlaşmaya sevk etmiştir. Örtüşen çıkarlarnelerdi? Türkiye açısından bakıldığında Türkiye'nin Yunanistan ile yakınlaşmasınıgerektiren önemli bir savunma sorunu vardı. Şöyle ki;Lozan anlaşmasına göre Türkiye'nin Balkanlar sınırında (Türkiye-Yunanistan ve Türkiye-Bulgaristan sınırlarında) ve Boğazlarda birbirineyakın askerden arındırılmış iki bölge oluşturulmuştur. Arada kalan bölgedeise Türkiye ancak ağır silahlardan yoksun inzibat görevini ifade edenaskerler bulundurabilecekti. Bu durum açıkça Türkiye için ciddi bir savunmazaafı oluşturmaktaydı. Nitekim bu dönemde yapılan yorumlaragöre Türkiye'ye karşı Balkanlar'dan gelebilecek bir askeri saldırı durumundaTürkiye'nin Trakya'ya en yakın askeri merkez olan Bursa'danasker sevk edebilmesi bir hafta alabilirdi. 1924 yılı değerlendirmelerinegöre, eğer Türkiye aynı anda hem Balkanlar'dan hem de Akdeniz'denaynı anda bir saldırıya uğrarsa Türkiye'nin savunma gücünün oldukçariskli olacağı doğrultusundaydı. Hatta 1924 yılındaki bir söylentiye göreİtalya ile Yunanistan arasında bu doğrultuda gizli bir anlaşma yapılmıştı 5 .Doğruluk derecesi düşük olsa da bu tür bir söylenti dahi Türk siyasi veaskeri elitini bu konuda ciddi bir şekilde düşünmeye sevk etmiş olmalıdır.Ayrıca, iç politika açısından radikal reformların uygulanmaya koyulduğu3. Tevfık Rüştü Aras, Görüşlerim, Birinci Kitap (İstanbul, n.d.); T.I. Geshkoff, BalkanUnion: A Road to Peace in Southern Europe, (New York, 1940).4. Bu konuda bkz; Mustafa Türkeş, Turkish Balkan Relations in the Light of the BalkanEntente 1930-1934, M. Phil Thesis, (Manchester University, 1990), ss. (77-91).5. ibid.133