PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

çaktır. Alfred Chandler'ın son kitabı 1990 tarihli: Scale and Scope, TheDynamics of Industrial Capitalism başlığını taşıyor. Sanayi kapitalizminin19. Yüzyıl sonunda ve 20. Yüzyıldaki gelişmesini anlatıyor. ChandlerSchumpeter ve Gerschenkron'un bir izleyicisidir. Önemli bir iktisat tarihçisi,bir işletme tarihçisidir. Tezi basitçe şu: modern sanayi kapitalizminingelişmesinde 1870'lerden 1980'lere kadar temel birim, bu kapitalizmingelişmesini açıklayabileceğimiz en önemli temel birim modern sınai teşebbüsdür.Modern sınai teşebbüse bakacağız bu dönemi anlayabilmekiçin. Neden böyle? Çünkü, modern sınai teşebbüs ikinci sanayi devrimininana birimidir. Makinaya, ağır kimyaya, otomotive, petrol teknolojisinedayanan ikinci sanayi devrimi 19. Yüzyılın dönemecinde bütün ürünleriile karşımıza çılayor, innovasyon'\aııy\a karşımıza çıkıyor. Buinnovasyon'larm, yani teknolojik yeniliklerin üretime aktarılabilmesi içindidik didik edilmesini, bu didik didik etme sayesinde teknolojilerin birerürün haline getirilmesini sağlayan şey modern sınai teşebbüsüdür. Buradada Chandler'ın "Scale and Scope" dediği, yani bir tesisin ölçeğini veyakapsama alanını büyüttüğünüz zaman üretilebilecek ürünleri, teknolojininsize verdiği potansiyeli sonuna kadar kullandığınız takdirde neler yapabileceksiniz,bunu bulmayı, hayalinizi zorlayarak bu potansiyeli sonunakadar kullanabilmeyi sağlayan şey, işte modern sınai teşebbüsüdür. Onuniçin, yüzyıllık gelişmeyi, kapitalizmin, modern kapitalizmin yüzyıllık gelişmesiniancak bununla anlarız.Bu innovasyon dalgası, bu yenilikler dalgası büyük bir dalga. İkincisanayi devrimi denilen gelişmeye baktığımız zaman şunu görüyoruz,diyor Chandler: Bu gelişmeyi piyasa ile açıklayanlayız. Firmalar piyasalarınajanları değildir; modern sınai teşebbüs piyasaların ajanı değildir.Hatta tersi daha doğrudur: esas olan şey firmadır, piyasayı şekillendirenşey esas olarak firmadır, yani modern sınai teşebbüstür. Burada da birkilit, bir anahtar var: Bu teknolojilerin didik didik edilebilmesini sağlayankilit yönetimin veya yöneticinin güdüsü, ilhamı ve aklıdır. "Ben bu teknolojilerinneresinden girer neresinden çıkarım, bu buluşları nasıl üretimeçeviririm?" diye düşünen yöneticinin bu güdüsü ve aklıdır. Schumpeter'dengelen şey, yani anahtar ise, bu kilidi açacak anahtar ise, herşeydenönce sermaye yoğunluğu isteyen bu üretim tekniklerine yatırım yapmayıbilmektir. Demek ki, kilidi açacak anahtar yatırımdır. Onun için, sermayeyoğun tekniklere yatırım yapmak, Ergun Türkcan'ın bu platformda söylediğişekilde teknolojinin embodied olarak çıkması, yani yatırıma bağlıolarak teknolojinin bir ürün halinde karşımıza çıkması, işte sanayilerinyapısını değiştiren şey budur. 20. Yüzyıl boyunca sanayilerin yapısını değiştirenşey, demek ki yatırımın nereye yapılacağını bilmek, ne ölçekteyapılacağını bilmek, bu teknolojileri bir anlamda deşifre etmek ve ürünleriyaratmaktır. Burada tesisin optimal büyüklükte kurulması, yani kapsayabileceğiölçek içinde neler mümkünse maliyeti düşürerek olabildiğinceüretimi artırması çok kritik bir nokta oluyor.774