PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

hayatının devamı niteliğinde kabul edilebilir. Buna rağmen, 1920-1930arasında 201 anonim şirket kurulmuş olup, bunun 84 tanesi hizmet alanında,gerisi imalatta idi. (Ökçün, 1970b) Milli Mücadele esnasında, eldekimakine ve teçhizatla, bulunabilen usta ve teknisyenlerle, silah ve mühimmattedariği için kurulan ve sonra Makine ve Kimya Kurumu'nadönüşecek "îmalat-ı Harbiye", Anadolu'daki ilk teknolojik hareket sayılabilir;çeşitli ülke yapımı her türlü silah tamiratı ve bunların çok çeşitlicephaneleri en ilkel usullerle yapılmıştı.Bu dönemdeki imalat şirketlerinin ne kadarının yabancı sermayeliolduğu ve getirdikleri teknolojilerin kökenleri konusunda ayrıntılı bilgilerimizbulunmuyor; sadece kısmi bilgiler mevcuttur. Elektrik ve havagazıüretimi için kurulan 7 şirketin beşinin Alman teknolojisi getirdiği (AEG,Siemens), İzmir telefon şirketinin İsveç Ericson ile ortaklık yaptığını biliyoruz.Henüz Türkiye, Savaştaki müttefiklerinden ya da tarafsızlardan ayrılıp,karşı taraf firmalarına yanaşmak istemiyor. Bu durumu, Cumhuriyet'inilk büyük tesislerinden olan şeker fabrikalarının teknolojilerinde degörebiliriz. Bunlardan ilki, bir grup yerli müstahsil tarafından Nisan1923'te kurulan "Uşşak Terakki-i Ziraat" şirketinin günde 500 ton pancarişleme kapasiteli tesisin Çekoslovak Skoda makine fabrikasının teknolojisiyle10 ay gibi bir sürede kurulmasıdır. Ancak işletme suyu yetersizliğinedeniyle fabrika 17.12.1926 tarihinde, yaklaşık iki yıl sonra çalışabilmiştir.Bu ilk denemede, daha da sık tekrarlanacak temel bir planlama hatasıyapılmıştır. Ancak, Ziraat Bankası ve yeni kurulan İş Bankası öncülüğündeki"İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları" Şirketinin Alpullu tesisi,Uşak'tan sonra temeli atıldığı halde, bundan önce işletmeye alınabilmiştir.Aynı kapasitede olan Alpullu tesisi, Alman "Machinefabrik BackauR. Wolf' firması tarafından kurulmuştur. Böylece ilk Türk şekeri, 1926sonunda iki tesis tarafından üretilmeğe başlanmıştır. Üçüncü fabrika da,yine Wolf tarafından 1933'te kurulan ve 1934'de işletmeye alınan 1000ton kapasiteli Turhal'dır. Skoda'nın da Alman teknolojisi olduğu düşünülürse,yukarıdaki "silah arkadaşlığının, sanayide devam ettiği tezimizinfazla yanlış olmadığı anlaşılır. Bu üç tesis çeşitli tevsiat ve yenilemelerlegünümüzde de çalışmaktadır.Yeni rejim, 1927'de, Savaştan önce çıkarılmış olan "Teşvik-i SanayiKanun-u Muvakkati"ni yenileyerek, daha geniş kapsamlı teşvikler getirenbir 'Teşvik-i Sanayi Kanunu" kabul etti. Bu kanundan, 189'u Osmanlıdandevir alınan, 28l'i yeni, 480 fabrika ya da tesis yararlanmıştır. Bu tesislerinteknolojileri hakkında da fazla bilgimiz yoktur.2. Birinci Sanayi Planından Marshall Planına Kadar Olan Dönem,1934-1947:Bu dönem, Türkiye'nin ilk ve kapsamlı "devletçilik" aşamasıdır.Türk devletçilik uygulamasını, Fransa'nın 17. yy.'da yaşadığı "Colber-749