PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ırakılıp ABD sahra talimnamelerinin ve diğer metinlerin tercüme veadaptasyonuyla büyük bir teknoloji transfer aşamasına geçilmiştir. 4Sivil hayattaki en önemli stratejik değişikliklerden biri, Amerikalılarınyardımıyla Karay olları Genel Müdürlüğü'nün (TCK) kurulması veulaşımda, demir yolları yerine karayollarının ağırlık kazanmaya başlamasıdır.Bu çok iyi bilinen bir konudur; tarafları da bellidir. Bu seçimdeneler rol oynamış olabilir? Bir kez savaştan çıkmış ABD sanayii, tank yerine,iş makineleri üretmeğe başlamıştı ve bunu satmak zorundaydı.Marshall Yardımının insani cephesi arkasında bu iktisadi gerçeğin bulunduğupek saklanmaz. ABD de kendi içinde bir stratejik tercih yapıyor,demir yollan yerine hızla karayolları ve hava yollarına geçiyordu. (Bombardımanuçakları inşa kapasitesinin yolcu uçaiklanna dönüştürülmesi çokiyi bir teknoloji seçimi, neo-klasik iktisadın üretim imkanları eğrisindekikaymaya, ders kitabı şekliyle, tereyağı-top arasındaki miktar değişimininçarpıcı örneğiydi.) Otomotiv sanayii (Detroit) çok güçlendiği gibi petrolşirketlerinin bu sistemle akrabalığı ve en büyük şirketlerin bu gruba taşınması,siyasi etkilerinin de artmasına yol açmıştı; ABD'nin dünya pazarlannayayılma dönemiydi. Amerikan yardım örgütlerinin (AID) önemlimisyonlarından biri bu olacaktı. Bu teknoloji tercihinin ABD den empozeedildiği ve yeni Demokrat Parti iktidarı tarafından da kolaylıkla benimsendiğianlaşılmaktadır.Türkiye'de teknoloji tercihlerinin siyasi tercihlere paralel bir "kamplaşma"sistemi içinde daha kolay anlaşılabileceğini düşünüyorum. DemokratParti, CHP'nin devletçilik politikalarına olduğu kadar demiryolupolitikasına karşı çıkmayı da bir içgüdü haline getirmişti; Türkiye'yi"Küçük Amerika" yapmak gibi bir ideal, Amerika'da olan ve yapılan herşey iyidir, mantığını doğuruyordu. DP hüniyet temasını işlediği için, insanlarınistediği yere gitmesini sağlayan ferdi taşımayı, toplu taşımayatercih etmesi doğaldı. Gerçi, Karayolları CHP zamanında kurulmuştuama benimseyen DP oldu. Çünkü, yol yapmak devletin işiydi ve yapımında"yol vergisi" adı altında köylünün çalıştırılması, CHP'ye karşı kullanılanpropagandanın önemli bir unsuru olmuştu. Yolların emek-yoğun değilsermaye-yoğun biçimde devlet eliyle yapılması, hem köylüyü mutlu kılanhem de "modernlik" imajını pekleştiren bir husustu. Bu politikalar, Türkiye'dedemiryollarının 1950'lerden sonra yaklaşık yarım yüzyıllık ihmalinidoğurduğu gibi, karayollarının devlet eliyle yapımından müteahhite verilmesine,oradan yap-işlet-devlet modeliyle yabancı firmalara ana yollartahsisine ulaştı.4. Bu dönemde çocukluğunu yaşayan benim gibi asker ailesi kökenliler, Alman Ştoverlerininyerini ciplerin, bize çok büyük gelen Cemselerin (GMC) hızla doldurduğunu,M-48 ve M-36 tanklarının, topların trenlerle Doğu'ya aktığını, Amerikan, potin vepalaskalarının yayıldığını, ordu kıyafetlerinin de (kepler, montgomeriler vb.) yeni düzeneuydurulduğunu yaşamışızdır. Bu deneyim, küçük ölçüde, bir "Nizam-ı Cedit"veya "Asakir-i Mansure" havasındaydı.754