PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

MİLLİYETÇİLİK İLKESİNİN UNUTULMUŞ BİRÖNCÜSÜ: AHMED FERİD BEYMasami ARAI*Atatürkçülüğün, daha doğrusu Cumhuriyet Halk Partisi'nin temelideolojisi sayılan 6 Ok'un önemli öğelerinden milliyetçilik, 6 Ok'unbaşka unsurları gibi, Atatürk'ün 1920'li yıllardan beri söylediği ve ZiyaGökalp'in de 1910'lu yıllardan beri yazdığı görüşlerin en son biçimidir. 1Ancak, Ziya Gökalp'in milliyetçiliğinin çekirdeğinde hem Osmanlılığınhem de Turancılığın etkilerinin bulunduğu bilinmektedir. Bu etkilerinyaygın olduğu İkinci Meşrutiyet döneminde bunlardan kurtulmak o kadarzor ki Yusuf Akçura Osmanlı aydınlarının hemen hepsinin Osmanlılıkçerçevesinden dışarı gidemediği söylemiştir; kendisi ise Pan-Türkizminönderlerinden idi.Aynı dönemde kurulup Cumhuriyet Türkiyesi'nin ilk yıllarında damilliyetçiliğin halka yaygınlaştırılması için etkin faaliyetlerde bulunanTürk Ocaklarının kuruluşunda önemli rol oynayan ve bu yüzden ilk başkanlığınaseçilen Ahmed Ferid Bey, bu iki etkiden kendisini kurtulanenden kişilerden biridir. Cumhuriyet'in ilanından sonra Ahmed FeridBey, iki yıl kadar İç İşleri Bakanı görevini üstlendikten sonra Atatürk'üniktidarını rakipsiz bir duruma getirdiği 1925 yılından emekliye ayrıldığı1943 yılına kadar, yani hayatın en canlı ve en verimli yıllarını, önceLondra'da sonra Varşova ve Tokyo'da büyükelçi olarak geçirmiştir. KendisineTek soyadını takan bu aydınımız Türk tarihi ve fikir tarihi uzmanlarıncaunutulmuş daha doğrusu dikkatlerinden kaçmıştır.Tebliğimizde, bu durumdan yola çıkarak Ahmed Ferid Bey'in hayatınave fikirlerine biraz da ışık tutmak için kendisinin Cumhuriyet öncesindekiçalışmalarını ortaya çıkarmaya uğraşacağız. Çalışmamız, bir yandanmilliyetçilik ilkesinin niteliğini daha da iyi anlamak amacını, öteyandan da sonra yapılacak araştırmamızın giriş niteliğini de taşımaktadır.* Tokyo Üniversitesi.1 Taha Parla, Türkiye'de Siyasal Kültürün Resmî Kaynakları, (cilt 3: Kemalist Tek-Parti İdeolojisi ve CHP'nin Altı Ok'u). İstanbul: İletişim, 1992, s. 39-40.I