PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

tism" ile veya o dönemde uygulamaya sokulan Sovyet Planlamasıyla karşılaştırmamakgerekir. Fransa, büyük güç olmak için alt yapı eksikliğinidevlet eliyle tamamlamağa çalışırken Sovyetler Birliği sınıfsız bir toplumunalt yapısını hazırlamak istiyordu. Oysa Türkiye, dış dünyadaki olumsuzşartlar ve kendi iktisadi bağımsızlığı için bir şeyler yapmağa, o zamanakadar büyük bir sermaye birikimi yapamamış özel sektörün bu açığınıkamu birikimi ile karşılamağa çalışmıştır. Özel sektörün sermaye birikimininyetersiz olması bir yana, bu dönemde bir özel sektör girişimci grubundandahi söz etmek zordur. Devletçiliğin amaçlarından biri de, II.Meşrutiyet'ten beri, "İktisad-ı Milli" politikasının da amacı olan, böylebir sınıfın, Türk Burjuvazisinin doğması için ortam hazırlamaktı. Bundanda anlaşılacağı gibi, bu dönemdeki teknoloji seçimlerinin tamamı devlettarafından yapılmış ve yönlendirilmiştir.Piyasa ekonomileri 1929'da Büyük Buhran'a girerken, Sovyetler, BirinciPlanı uygulamaya sokuyordu; dünyada yaygın bir korumacılık, dahasonra Keynesci makroiktisat politikalarının proto-tipleri olan devletleriniktisat politikalarına müdahalesi, ithal ikamesi dönemin başlıca özelliklerinioluşturur. Türkiye, 1929'da gümrüklerine sahip olmuş, Merkez Bankasıkurulmuş ve İlk Sanayi Planı hazırlıklarına girilmiştir. Bu dönemde,ayrıca, mevcut demiryollarının devletleştirildiği ve yeni demiryolları yapımınabaşlandığı görülür; ulaşımdaki stratejik teknoloji seçimi, tüm ileriülkelerde olduğu gibi, demiryoludur. Bu politika 1950'lere kadar sürecek,sonra tercih karayollarına kayacaktır.Burada, 1933 yılında ana hatları ortaya çıkan ve 1934'te yürürlüğegiren Birinci Sanayi Planı ile 1936'da hazırlanıp, çeşitli değişiklikler yapıldıktansonra 193 8'de yürürlüğe giren İkinci Sanayi Planı'nin hikayesinianlatmayacağız; bunlar başka yerlerde belgelenmiştir. Ancak, SanayiPlanlarının teknoloji tercih ve transferleri hakkında, bilinebilen, bazı örnekleriile yetineceğiz.Birinci Sanayi Planı'nda Sovyet etkisinin ve teknolojisinin rolü olduğubilinir, fakat bu fazla abartılmamalıdır. Türk yönetimi her zaman, iktisaditercihlerinde de dengeyi göz önünde tutmuştur. İsmet Paşa'nin(İnönü) 25 Nisan-10 Mayıs 1932 tarihlerinde kalabalık bir uzman heyetiyleSovyetler'e seyahatinin hemen arkasından 22 Mayıs - 2 Haziran1932 tarihlerinde İtalya'yı ziyaret etmesi ve her iki ülkeden de hem kredihem de teknoloji tedarik etmesi, Başvekilin iktisat eğitimi açısından olduğukadar, yeni teknolojik alt-yapının kökenleri açısından da belirleyicidir.Bir anlamda "planlama" kavramının Sovyetler'den transfer edildiği, amaçve içeriğinin ülkede kararlaştırıldığı söylenebilir. Teknik olarak, sanayiplanlaması, total bir "üretim-yatırım-tüketim" planlaması, bir büyükelektrifikasyon projesi niteliği taşımaz. Daha sonra, 1960'ların KalkınmaPlanları da Sovyet tipi değildir. Yine de, plan-proje yapımı, bugünkü terimiyle"feasibility study" ve mühendislik çalışmaları konusunda Sovyet-750