PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

tır. Bu yeni terkib İslam dini ile Türk milliyetçiliğinin kaynaşmasıdır.Kaynağından 'millî kültür'ün doğduğu böyle bir kültür mirası, hem Osmanlıgeçmişine ve buna bağlı olarak İslamî geleneğe devamlılık verir,hem de öte yandan 'modern çerçeve', yani Türk millî devlet düşüncesi vebir anlamda da Kemalist mirası muhafaza etmiş olur. Professor Udo Steinbachda Türk-lslam Sentezi'ni çok yerinde olan bir ifade ile "islamischgefârbter Kemalismus" yani "islamlaşmış Kemalizm" olarak nitelemektedir.Ayverdi'nin çabası, 'aydınlatma' vazifesi görmek ve özellikle gençnesilleri kendi anladığı biçimde tek gerçek ahlak sistemi ve davranış kodeksisaydığı İslama yaklaştırmaktı. Burada geçmişi kullanıyordu. Milliyetçiliktendoğan bir "Türk-İslam" Osmanlığı düşüncesi, onun ahlakî tasavvurlarınınve aynı anda sosyal uyum içinde birlikte yaşamanın idealtoplum ütopyasının gösterileceği bir düzey oluyordu.Kemalizm'in doğuşu ile birlikte bir negatif kavrama dönüşen "Osmanlılık",ideolojik bir kavram olarak, tersine dönüştü. Yozluk, çöküntü,gericilik ve hurafecilik olan sembolik içeriği, toplumsal uyum, yüksekuygarlık düzeyi ve gerçek inancın gerçek Türklükle sentezi gibi olumlukavramlarla yer değiştirdi. Toplumun eleştirisinde ölçüt işlevini koruyarak'kötü örnek' sayılırken, bir ideal durumuna geldi.Sâmiha Ayverdi bu sübstitüsyon süreci içinde önemli bir rol üstlenir.Aynı anda tarihin hem objesi hem süjesi olarak ve otantik olduğu sayılananılarını yazmak suretiyle, eski cemiyetin "gerçekten" nasıl olduğuna,neden öyle olduğuna ve şimdi neden öyle olmadığına hem tanıklık hemde aracılık edebilmiştir.Böyle bir ideolojiyi genç ve Cumhuriyet'te büyümüş nesillerin birbölümünün kendine çekecek güce nasıl sahib olabildiğini sormak gerekiyor.Buna bir yanıt bulmaktan çok uzak olmama rağmen, bir görüşünönemli olduğunu sanmaktayım; tek yanlı olarak kutuplaştınlan ve uzunbir zaman ihmal edilen Osmanlı geçmişinin siyaset alanına çekilmesidir.Sonuç olarak şu düşünceyi ileri sürmek istiyorum ki, Sâmiha Ayverdi'ninçalışmalarının sebeb ve sonuçları, Osmanlı'dan Türk toplumunageçişin büyük değişim döneminde, yani Atatürk'ün büyük devrimlerinigerçekleştirdiği ve özellikle Osmanlının yerine modern, Batı'ya yönelmiş,seküler Türk yaratmak istediği süreçle başlayan ve bazıları için hâlâçözülememiş olan Türk toplumunun bir ihtilafına işaret etmektedir. Bu'yeni Türk yaratma' düşüncesi, özellikle aydın çevrelerin geniş bir kesimincebaşarı ile gerçekleştirilmiş olsa bile; geride 'doğu' ile 'batı' arasındahâlâ yerini arayan, kendi topluluğunu her şeyin üstünde görmek eğiliminitaşıyan ve uzun süre ihmal edilen tarihi yücelterek, çağdaşlaşmaklagittikçe çetinleşen gerçeğe bir alternatif yapacağına inanan bir kütle kalmıştır.216