PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Anadolu'nun önemli bölümlerinin İtilaf devletleri ve Yunan kuvvetleri tarafındanişgal edilmesi değişik bölgelerde yerli halkın direnmesini doğuruyordu.Bazıları yeni kurulmuş birkaç Anadolu gazetesi bu kuvva-yımilliye gruplarını desteklerken, İstanbul basını, ister İtilâf devletlerininuyguladığı sansür dolayısıyla, ister Osmanlı sultanına karşı bir sadakatveyahut ingilizler'e karşı duyulan sempati dolayısıyla, başta Millî Mücadele'yemesafeli duruyordu. Hatta bazı gazeteler ciddi eleştirilerde bilebulunuyordu. Koloğlu, Türkçe yayına hazırladığı K.Yust'un 'KemalistAnadolu Basını' 2 adlı eserinde verilen bilgileri ele alarak Anadolu gazetelerihakkında bir liste hazırladı 3 . Onu temel alırsak, Tanzimat'tan Cumhuriyet'eTürkiye Ansiklopedisinde Vilayet gazeteleri üzerinde verilen istatistik!veri 4 ve Çoşar'ın 'Millî Mücadele Basını' 5 adlı eserinde topladığıbilgilerle birlikte şu tespitlere varılabilir.1. 1918 yılında Anadolu'da yirmi küsur Türkçe gazete çıkmaktaydı.Bunlardan 16'sı (Koloğlu sadece 7 tanesini sayıyor) resmî nitelikli vilayetgazeteleri idi. Halbuki, adları verilen gazetelerin hepsinin harp yılları boyuncaçıkıp çıkmamaları ile ilgili kesin bir şey söylemek güçtür. Bunlarınbazısı Birinci Meşrutiyet öncesinde veyahut esnasında kurulmuştu, bazısıise İkinci Meşrutiyet devrinde. En eskisi 1867'de Erzurum'da kurulmuşEnvar-ı Şarkiyye 6 idi. Bunun dışındakiler: Ankara (1874); Aydın (1874);Bolu (1913); Diyarbekir (1869); Kayseri'de Erciyes (1910) ve Kayseri(1914); 7 Bursa'da Hüdavendigar (1869); 8 Eskişehir'de Karacahisar (1916);Balıkesir'de Karesi (?); Kastamonu (1872); Konya (1869); 9 Elazığ'da Mamuretü'l-Aziz(1883); Adana'da Seyhan (1872); Sivas (1880) 10 ve Trabzon(1869). Önemli özel gazeteler arasında Konya'da Babalık (l9l0) u ve Öğüt2. Orijinali Rusça olarak 'Anatolıskaya Peçat' başlığı ile 1922'de Tiflis'te yayınlanmıştı;Türkçesi: K. Yust (1995): Kemalist Anadolu Basını; Yayına Hazırlayan: OrhanKoloğlu.3. Koloğlu (1984), s.58-59.4. Varlık (1985), s. 100-101.5. Çoşar (t.y.).6. Bkz. Yaşar (1971).7. Bkz. Önder (1972), s. 31-37.8. Bkz. Tay la (1997), s. 13-21.9. Bkz.: Tütengil (1966), s.50; Varlık (1985), s. 101.10. Koloğlu (1984), s.59, kuruluş tarihini 1883 olarak veriyor; İskit (1939), "Tahlil veTarihçe bölümünde, s.241, kuruluş tarihi olarak 1887 yılını veriyor; Varlık (1985),s.101, kuruluş tarihi olarak 1878 yılını verip dilini Türkçe olarak tespit ediyor. Gerçekten'Sivas' vilayet gazetesinin birinci numarası 12 Ocak 1880 (31 Kanunuevvel1295) Türkçe'de Arap ve Ermeni harfleriyle basılmıştır. Birkaç yıl sonra sadece Arapharfleri kullanılmıştır. En azından No. 81'e kadar (6 Şubat 1882/25 Kanûnusani1297) hem Arap, hem Ermeni harfleri kullanılarak basılmıştır, resmî kütüphanelerdekibundan sonraki nüsha no. 188'dir (8 Eylül 1884/27 Ağustos 1300). Bu ise sadeceArap harfleriyle basılmıştır.11. Koloğlu (1984), S.59, kuruluş tarihi olarak 1920 yılını veriyor. Halbuki gazete çokdaha önce, 1910 yılında kurulmuştu, 1917'de Türksözü adını almış, 1918'de telaarBabalık olarak çıkmış; bkz. Çoşar (t.y.), s. 151.488