PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

yeni bir boyut kazanacaktı. 1930'lu yıllarda Türkiye üç bölgede ilişkilerinibölgesel oluşumlarla sağlamlaştırmaya çalışmıştır. Bu bölgeler Balkanlar,Akdeniz ve Orta Doğu'dur.1934 yılında Türkiye, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan arasındaimzalanan Balkan Paktı ile 1930'lu yılların ortalarından itibaren Akdenizbölgesinin güvenliği konusunda Türkiye'nin ısrarla Britanya ve Fransa'yıiçine alan bir savunma ittifakı arayışına girmesinin temelinde yatan nedenOrta Doğu bölgesinde 1937 yılında Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasındaimzalanan Sad-Abad Paktı'ndan bir kaç açıdan farklıydı. İlk iki bölgedeTürkiye Mussolini İtalya'sını Türkiye'nin savunmasına karşı tehditolarak görmesi ve buna karşı askeri bir savunma ittifakı oluşturma arayışıiçinde olmasına karşın, Sad-Abad Paktı'nda temel sorunsal askeri bir savunmaittifakı arayışı değil fakat istikrarsızlıklara yol açabilecek faktörlerinkontrol altına alınması ve bölgede hiç değilse asgari istikrarın sağlanmasınıhedeflemekteydi.Konuyu biraz daha açmak gerekirse, yukarıda bahsedilen Lozan sonrasıTürkiye'nin karşılaştığı savunma zaafı hem Balkanlar hem de Akdenizbölgesini ilgilendiriyordu. Ayrıca, aynı anda hem Balkanlar'dan hemde Akdeniz'den gelebilecek bir saldırı karşısında Türkiye'nin savunmagücü kolayca kırılabilirdi. Bu nedenle, Türkiye iki cepheden saldırı gelmesiniönleyecek oluşumlara katılmak ve desteklemek ihtiyacı duymaktaydı.Bu doğrultuda, Türkiye öncelikle Balkanlar'da Türkiye, Yunanistanve Bulgaristan arasında bir ittifak oluşturulmasına gayret etti 7 . FakatYunanistan ile Bulgaristan'ı statükoyu koruyacak bir zeminde bir arayagetirmek mümkün olmadığı için Türkiye, Bulgaristan ile ilişkisini bozmamaklabirlikte Türk-Yunan ikili ilişkisini güçlendiren 1933 tarihli EntenteCordial oluşturuldu. Türkiye Bulgaristan'ı bu oluşuma katmaya teşvikedici formüller aramasına rağmen Bulgaristan ısrarla bu oluşuma katılmadı.İç politika açısından Bulgaristan'ın bu oluşuma katılması mümkün gözükmemekteydi,çünkü revizyonizmi reddeden bir hükümetin iktidardakalması oldukça zordu. Üçlü bir ittifakın gerçekleştirilmesinin mümkünolmadığı bir durumda Türkiye için hedef Bulgaristan'a karşı askeri bircephe oluşturmaktan çok Bulgaristan'ın veya herhangi bir Balkan devletininBalkanlı olmayan bir devletle (bunun İtalya olduğu açıktır) birlikteTürkiye'ye karşı bir cephe oluşturmasını önlemek ana hedeflerden biriydi.Balkan Paktı'nın üç maddelik ana metnine eklenen 9 maddelik protokolve Balkan Paktını takiben Türkiye-Yugoslavya ve Türkiye-Romanyaarasında imzalanan askeri anlaşma 8 birlikte incelendiğinde görülmektedirki Türkiye'nin Balkan Paktından beklentisi Bulgaristan'a karşı bir cepheoluşturmaktan çok İtalya'nın herhangi bir Balkanlı devletle ittifak halindeTürkiye'ye karşı askeri bir saldırı durumunda Türkiye'nin Balkanlardayalnız kalmasını önlemekti. Türkiye açısından Balkan Paktı savunma7. Bkz, Türkeş, Turkish-Balkan Relations ..., ss. (63-77).8. ibid., ss. (92-132).135