De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

inmenging van overheidswege afgewezen. 172 Voorts hield men steeds met kracht vast
aan ondertekening van de Nederlandse Geloofsbelijdenis 173 , aan de uitoefening van de
kerkelijke tucht 174 en aan de presbyteriaal-synodale ordening 175 ; een duidelijk antwoord
dus op de pogingen van overheidszijde om aan de gereformeerde kerk een aangepaste
kerkorde op te leggen.
Overheidsgedeputeerden
Een heikel punt in de relatie tussen kerk en overheid vormde de betrokkenheid van de
verschillende overheden bij kerkelijke vergaderingen. Van kerkelijke zijde werden de
Statenvergaderingen uitgenodigd afgevaardigden te sturen naar de nationale
synodevergaderingen, in de hoop dat deze tevens gemachtigd zouden zijn de synodale
besluiten te sanctioneren. Deze verzoeken werden in 1574, 1578 en 1581 niet
gehonoreerd, hoewel deze synodebijeenkomsten wel met medeweten van de hoge
overheid werden georganiseerd. 176 Aan de andere kant verzette men zich al in 1574 sterk
tegen de aanwezigheid van afgevaardigden namens lokale of provinciale overheden in
andere kerkelijke vergaderingen én tegen het vragen om permissie voor het houden van
de vergaderingen van classes en particuliere synoden. Voorts werd benadrukt dat de
kerkelijke gedeputeerden ter synode alleen een kerkelijk getuigenis mee dienden te
brengen, en niet 'van der overicheijt'. 177
Deze situatie veranderde in 1586. Toen ging het initiatief tot het bijeenroepen van de
nationale synode mede uit van Leicester en namen twee politici als zijn
vertegenwoordigers zitting in deze synode. De onder hun toezicht tot stand gekomen
kerkorde werd door Leicester onmiddellijk goedgekeurd. Op haar beurt werd de
overheid in deze kerkorde op twee punten tegemoet gekomen. Zo was het de
magistraten voortaan toegestaan met één of twee leden zitting te nemen in de
5 en 6; Acta van de nationale synode van Middelburg, 1581, art. 4; Acta van de
nationale synode van Den Haag, art. 4 en 5
172 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. I, art. 12; Acta van de
nationale synode van Middelburg, 1581, art. 15, 17; Acta van de nationale synode van
Den Haag, 1586, art. 20, 22.
173 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. IV, art. 1 (door predikanten,
hoogleraren in de theologie en ouderlingen): Acta van de nationale synode van
Middelburg, art. 37 (door predikanten, ouderlingen en diakenen, hoogleraren in de
theologie en schoolmeesters); Acta van de nationale synode van Den Haag, art.47-48
(door predikanten, hoogleraren in de theologie en liefst ook alle andere hoogleraren en
schoolmeesters).
174 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. IV, art. 1-10; Acta van de
nationale synode van Middelburg, art. 58-66; Acta van de nationale synode van Den
Haag, 1586, art. 64-73.
175 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. II; Acta van de nationale
synode van Middelburg, art. 20-36; Acta van de nationale synode van Den Haag, art.
26-46.
176 Vooral Bremmer gaat uitgebreid in op de voorbereidingen om te komen tot de
nationale synoden. Bremmer, Reformatie en Rebellie, pp. 84-88, 120-122, 171-175;
over deze thematiek zie ook Hofman, Eenich achterdencken, pp. 197-200.
177 Acta van de provinciale synode van Dordrecht, 1574, art. 90.
hoofdstuk 2/ pag. 103