De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

classis afkomstig waren. Enkhuizen is daardoor goed voor een hoge score op het gebied
van de (verbreiding van de ware) waarden en normen.
Iedere classis legde dus zo vanuit de eigen praktijk haar eigen accenten via de
ingebrachte gravamina en particuliere kwesties. Accenten die via de analyse van de
gravamina in beeld gebracht konden worden.
6.3. Positionering van de classis Edam in de Noord-Hollandse synode
De classes konden via de bespreking van de gravamina in de synodale vergaderingen
hun standpunten ventileren. De synodale acta geven echter niet weer hoe de
stemverhoudingen lagen bij de afhandeling van die lange reeks gravamina. Door
vergelijking van de classicale acta met de synodale acta kan toch in beeld gebracht
worden in hoeverre die visie van de classis Edam op al die gravamina overeenstemde
dan wel afweek van het uiteindelijke synodebesluit. Waar botste men en in welke mate
stond men gezamenlijk op de bres om de kerkelijke belangen te behartigen, de interne
organisatie te versterken en de eenheid te bevorderen? Vragen die in deze paragraaf aan
de orde zullen komen. Als onderdeel daarvan zal ook de interclassicale samenwerking
gedurende de synodeloze jaren (1609-1618) worden geanalyseerd. Daarbij zal de inzet
van de geschillen én het verloop van de Bestandstwisten in Noord-Holland worden
toegelicht en wordt beschreven welke positie de classis Edam in nam.
De Edamse standpunten vergeleken met de synodale: van nuanceverschil tot botsing
Van de 942 gravamina zijn er 702 zowel door de classis Edam als door de Noord-
Hollandse synode behandeld; 614 maal (87,5%) leverde dit een eenstemmige reactie op,
terwijl in 88 gevallen de uitkomsten verschillend waren. Dit wil niet zeggen dat de
meningen even zovele malen ook tegengesteld waren. In 20 van deze 88 gevallen was
de reactie van de synode niet eenduidig uit de acta te halen, terwijl de classis wel een
helder antwoord op het betreffende gravamen formuleerde en in zes gevallen was het
omgekeerde het geval. De meningen liepen 62 maal wel echt uiteen. Wat waren dit voor
kwesties?
Beschreven is al hoe de classis Edam zich in 1597 en 1598 samen met Hoorn sterk
maakte voor de afschaffing van de functie van synodegedeputeerde als zijnde een
geldverslindende en weinig nuttige taak. 65 De meerderheid van de synode dacht hier
anders over: de functie van synodegedeputeerde werd in de loop der jaren juist
uitgebreid. Enkele jaren daarna botsten classis en synode opnieuw over het recht van de
synode en haar gedeputeerden om zich te mogen mengen in problemen, die op
classicaal niveau al waren afgehandeld. Acht woedende gravamina diende Edam in over
deze ondermijning van haar classicaal gezag. Gravamina die door de synode niet
werden beantwoord, maar afgedaan met de opmerking dat nu de problemen waren
opgelost, men deze zaak in stilte moest laten berusten. Zeker ook omdat van beide
zijden fouten waren gemaakt. Dat de kous hiermee voor de classis niet af was, blijkt uit
de gravamina die vanuit Edam in 1604 en later in 1622 en 1628 werden voorgelegd.
65 Acta van de Noord-Hollandse synode, 22.6.1598, 21.6.1599; acta van de classis Edam, 27.4.1598,
18.5.1598, 7.6.1599.
hoofdstuk 6/ pag. 312