De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Op de gewone classisvergaderingen werd vervolgens vastgesteld wie er afwezig
waren 161 , werden de acta van de vorige classisvergadering gelezen en het reglement van
de classis, ook wel de classicale wetten genoemd. Tot de te boekstelling van de
classicale orde werd in 1602 besloten, het voorlezen ervan komen we pas in 1610 met
zoveel woorden tegen. 162
In de classicale acta is nergens sprake van credentiebrieven meegegeven vanuit de
kerkenraden aan de afgevaardigden naar de classis 163 , zoals voorgeschreven door de
Middelburgse synode in 1581 en herhaald door de synode van Den Haag in 1586. 164
Evenmin is in de acta sprake van last en ruggespraak. Toch kregen de afgevaardigden
wel instructies mee, bijvoorbeeld over de rondgestuurde gravamina 165 en over zaken die
vanuit de eigen kerkenraad op de classis ingebracht moesten worden. Of men van te
voren ook geïnformeerd werd over alle andere zaken die aan de orde zouden komen, is
echter de vraag. Zo bepaalde de classis in 1598 dat het aan de classisgedeputeerden
werd overgelaten om vooraf opening van zaken te geven, als zij een extra vergadering
bijeen wilden roepen. Een bepaling die in ieder geval tot 1609 werd gehandhaafd. 166
In de acta van de kerkenraad van Monnickendam is eenmaal sprake van een duidelijke
instructie voor de broeders die naar de classis werden afgevaardigd. Zij dienden er in
1632 goed op te letten of een resolutie uit een vorige classisvergadering was
uitgevoerd. 167 Die resolutie handelde over de omgang met problemen te Amsterdam,
waar de magistraat in 1632 een overheidsvertegenwoordiger naar de
kerkenraadsvergaderingen wilde afvaardigen. Iets wat zowel door de Amsterdamse
kerkenraad als door de classes van Edam en Haarlem met klem werd verworpen. 168
In de Edamse kerkenraadsnotulen is eveneens een enkele maal sprake van lastgeving
voor de afgevaardigden naar de classis, terwijl men hier ook consequent noteerde welke
ouderling met algemene stemmen werd verkozen om naar de classis te gaan. 169 In 1604
161 Dit werd deels wel, deels niet genoteerd.
162 Acta van de classis Edam, 5.8.1602, 27.9.1610. De oudste versie van dit reglement is niet in het
classicale archief terug te vinden, wel de versie van 28 juli 1625 (archief van de classis Edam, inv. nr.
190). De tekst hiervan is opgenomen in bijlage II.
163 De classis vroeg wel om credentiebrieven aan gemeenteleden die namens anderen een appèl deden op
de classis. Bijvoorbeeld in 1606 toen tegenstanders van ds. Carolus Petri van Purmerend zich tot de
classis wendden. Acta van de classis Edam, 25.9.1606, 2.10.1606.
164 Acta van de nationale synode van Middelburg, 1581, art. 25, acta van de nationale synode van Den
Haag, 1586, ar. 30. Toch moeten de afgevaardigden credentiebrieven hebben meegekregen, omdat zij
zonder deze geloofsbrief, aan de hand waarvan zij konden aantonen wettig afgevaardigd te zijn, geen
stemrecht hadden. Zie Van den Broeke, Een geschiedenis van de classis, pp. 73-75.
165 De gravamina ingediend door de andere Noord-Hollandse classes werden rondgestuurd, met het
verzoek aan de kerkenraden om daarop reacties in te brengen in de classisvergadering. Dit zelfde gold
voor de gravamina die, op voorstel van een van de kerkenraden vanuit de classis Edam in de Noord-
Hollandse synode werden ingebracht. Zie bijvoorbeeld de kerkenraadsnotulen van Monnickendam,
16.4.1600, 27.5.1607, 26.4.1609, 13.7.1625, 18.4.1632, 2.8.1648.
166 Acta van de classis Edam, 27.4.1598; archief van de classis Edam, inv. nr. 15: Repertorium classicale
(Repertorium op de handelingen van de vergaderingen van de classis, 1576- 1815, aangelegd begin 18de
eeuw) bevat eveneens die bepaling uit 1598, maar tevens een toevoeging uit 1609 dat voortaan wel moest
worden aangegeven wat de reden was voor de uitschrijving van een extra vergadering. (21.4.1609).
167 Kerkenraadsnotulen Monnickendam, 18.4.1632
168 Acta van de classis Edam, 15.1.1632, 22.1.1632, 19.4.1632
169 Zie bijvoorbeeld: kerkenraadsnotulen Edam, 23.7.1595 en 28.4.1604. Het kwam ook wel voor dat de
ouderlingen onderling uitmaakten, wie er afgevaardigd werd (bijv. 26.9.1604). In ieder geval vanaf de
jaren ’20 vervulde men deze taak bij toerbeurt. Deze kerkenraad kwam steeds één dag voor de
classisvergadering bijeen, om een afgevaardigde en zijn eventuele vervanger aan te wijzen. (bijv.
1.10.1628: Claes Claesz Sloot wordt vervangen door Jan Claesz Pietervaer, waarop Sloot bij de eerst
hoofdstuk 3/ pag. 159