De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

joden of heidense landlopers. 80 De onhaalbaarheid van deze wens werd echter onderkend.
Daarom werden de predikanten gestimuleerd om in prediking en huisbezoek,
dergelijke huwelijken met klem te ontraden, maar wel voor wettig te houden als ze toch
zouden plaatsvinden. Het bleef echter ook in de classis Edam onder alle omstandigheden
verboden om ongedoopte volwassenen te dopen als dat geen andere achtergrond
had dan de wens om met een gedoopte partner te kunnen trouwen. Zo stuitte een
man uit de Beemster in 1624 op problemen toen hij een gedoopte jonge vrouw wilde
huwen, met wie hij al een seksuele relatie had opgebouwd. Haar vader wilde alleen
instemmen met een kerkelijk huwelijk, wat door de classis aan de ongedoopte en
kerkelijk weinig geïnteresseerde man niet werd toegestaan. 81
Wilde een volwassene daarentegen vanuit een bewuste keuze voor de gereformeerde
leer de heilige doop ondergaan, dan was er op onderdelen was wel wat ruimte voor
aanpassingen. Zo mocht in 1603 een vrome jongeman uit Beets op zijn verzoek gedoopt
worden, hoewel hij uit vrees voor zijn ouders niet ter avondmaal durfde gaan. 82 Een
vraag die bijna twintig jaar later ook vanuit Oosthuizen klonk. 83 Voorts kon het
volwassenen toegestaan worden om hun geloofsbelijdenis voorafgaande aan de doop
voor de kerkenraad af te leggen in plaats van voor de volle gemeente. 84 In 1601 wees de
classis al de suggestie vanuit Ransdorp, om een vast formulier voor de volwassendoop
te ontwerpen van de hand met als argument dat men beter de huidige manier kon
handhaven 'en sal yder kercke sien nae de meeste stichtinge opzicht hebbende op tijt,
plaetse, persoonen (..)'. 85
Van Deursen attendeerde in dit verband op verschillen tussen Edam en Monnickendam.
De Edamse kerkenraad stond niet toe dat iemand ouder dan de vijftien jaar, werd
gedoopt, als hij of zij geen belijdenis des geloofs aflegde. 86 In Monnickendam was men
wel bereid volwassenen te dopen, die niet van harte toestemden aan het Avondmaal deel
te nemen. 87 De Noord-Hollandse synode bepaalde in 1598 dat deze dopelingen van de
preekstoel gemaand dienden te worden deel te nemen aan de Avondmaalsviering. 88 In
1619 was men stelliger en werd de volwassen dopeling beschouwd als lidmaat en
daarmee als deelnemer aan het Avondmaal. 89 De acta van de kerkenraden van Edam,
Monnickendam en Purmerend laten zien dat in Edam niet om de doop werd verzocht
door volwassenen, die zich nog niet tot de Avondmaalstafel durfden of wilden begeven.
80 Acta van de classis Edam, 16.8.1629.
81 Acta van de classis Edam, 15.4.1624.
82 Acta van de classis Edam, 20.1.1603.
83 Acta van de classis Edam, 17.6.1622.
84 Acta van de classis Edam, 20.1.1603, 19.4.1621, 12.4.1638.
85 Acta van de classis Edam, 30.4.1601. Door de Noord-Hollandse synode was al in 1578, in navolging
van de Nationale synode van Dordrecht (1578), gepleit voor een vast formulier. Acta van de Noord-
Hollandse synode, 15.9.1578.
86 De Edamse kerkenraad was in 1598 wel bereid om de volwassen kinderen van een van de
burgemeesters tegemoet te komen. Zij wilden het liefst in een kerkenraadsvergadering gedoopt worden,
maar dat werd ‘omwille van de quade consequentie’ niet toegestaan. Wel mochten zij zich elders laten
dopen, bijvoorbeeld in Middelie of in Purmerend of tijdens een doordeweekse dienst. Hun verzoek was
ingegeven uit schaamte tegenover andere jongeren, die blijkbaar de spot dreven met deze ongedoopte
jongvolwassenen. Kerkenraadsnotulen 4.1.1598.
87 Van Deursen, Bavianen en slijkgeuzen, pp. 142-143.
88 Acta van de Noord-Hollandse synode, 22.6.1598. In 1586 was de synode soepeler en stond toe iemand
te dopen, die dat van harte verlangde, maar zich nog niet aan de tucht kon onderwerpen en nog niet
beloofde ter Avondmaal te komen. 2.6.1586.
89 Acta van de Noord-Hollandse synode, 27.8.1619.
hoofdstuk 4/ pag. 201