De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

kansel. 268 Zeven maanden later was het opnieuw mis tussen Lettingius en zijn
kerkenraad. De classis wist de strijdende partijen wederom onderling te verzoenen en
ook deze verzoening werd van de kansel afgekondigd. 269 Toch was het tij niet meer te
keren, waarna de bom in 1643 pas echt barstte. Met 14 man sterk vroegen de oude en
nieuwe kerkenraad belet op de classis om de erbarmelijke staat van hun gemeente aan te
tonen als gevolg van de vele wandaden van ds. Lettingius. In een verwijzing naar de
afspraken van 1639: afzetting bij nieuwe wandaden, wilde men nu niet langer geduld
met hem hebben, uit vrees voor Gods toorn over de gehele gemeente en voor het totale
verval van de kerkgemeenschap ter plaatse.
Omdat de klachten te schandelijk waren om te verwoorden, werden zij schriftelijk aan
de vergadering overlegd. Deze brief bevatte vele voorbeelden van herhaalde
dronkenschappen en disfunctioneren. Zo had Lettingius het zelfs gepresteerd om zo
dronken en onbekwaam aan een ziekbed te verschijnen, dat de zieke ‘die doot kranck
was, ’t gebedt bij Letting nae eenige voorgaende woorden gepresenteert, affgeslagen
hadde’. Bovendien was hij ook dronken geweest bij een bezoek aan de ambachtsheer
van Oosthuizen en was bij die gelegenheid fel uitgevaren tegen de daar ook aanwezige
burgemeester, tevens ouderling met de woorden: ‘daer sit een vande goddelose boeven
die valsche getuijgenis tegens mij gesproken heeft’.
Ds. Lettingius maakte zijn zaak er niet beter op, door de beschuldigingen waar mogelijk
te ontkennen of in ieder geval af te zwakken: als hij al gedronken had, dan niet zoveel
dat hij onbekwaam geweest zou zijn, hooguit vrolijk. De belediging aan het adres van
de burgemeester-ouderling werd door hem wel berouwvol toegegeven, met daarbij een
verzoek om verzoening. De classis heeft daarop alle klachten en weerleggingen van
Lettingius onderzocht en de meeste ervan gegrond verklaard, waarna de inmiddels
onvermijdelijke conclusie viel en Lettingius niet alleen geschorst werd uit zijn ambt,
maar bovendien voor zes maanden de toegang tot het Avondmaal werd ontzegd. 270
Enkele maanden later bleek verzoening tussen predikant en zijn kerk niet mogelijk en
besloot de classis niet op de door Letingius gevraagde bemiddeling aan te sturen, maar
op ontslag per direct, met behoud van één jaar traktement. 271
Weer enkele maanden later, in februari 1644 verzocht de kerkenraad om classicale
assistentie bij de hernieuwde toelating van Lettingius tot het de tafel. De huisbezoeken
voorafgaande aan de Avondmaalsviering werden door een classisdelegatie afgelegd,
teneinde de verontruste gemoederen zoveel mogelijk te kalmeren. Al deze inspanning
kon niet voorkomen dat de kerkenraad zich genoodzaakt zag het Avondmaal toch op te
schorten: teveel gemeenteleden bleken niet gezind om zich met Lettingius rond de tafel
van de Heer te verzoenen. Pas in augustus vond, wederom met classisassistentie, de
eerste Avondmaalsviering sinds het ontslag van Lettingius plaats. Niet duidelijk is of de
ex-predikant daar bij mocht zijn of dat men koos voor de weg van de minste weerstand
en hem nog even afgehouden heeft. Zijn ‘zeer subitelijk’ overlijden op 25 april 1645 zal
voor alle partijen een opluchting geweest zijn. 272
268 Acta van de classis Edam, 5.9.1639.
269 Acta van de classis Edam, 16.4.1640.
270 Acta van de classis Edam, 1.4.1643, 4.5.1643, 26.5.1643.
271 Acta van de classis Edam, 30.11.1643.Op 2 maart 1644 stonden de burgemeesters van Edam hem toe
een bijschool te houden binnen deze stad. Burgemeestersboeken Edam, 2.3.1644.
272 Acta van de classis Edam, 29.2.1644, 4.4.1644, 2.5.1644, 13.6.1644, 27.6.1644, 11.7.1644, 29.5.1645
hoofdstuk 5/ pag. 285