De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Kwesties die zowel in de rubriek tuchtzaken als in andere rubrieken waren onder te
brengen, zijn als tuchtkwesties genoteerd, om dubbeltellingen te voorkomen. Vragen
rond het huwelijk betreffen met name algemene vragen rond verboden graden van
huwelijk, rond de huwelijkssluiting, rond voorhuwelijkse seksualiteit en rond
echtscheiding. Vragen aangaande de doop hangen vooral samen met de vraag hoe en
aan wie de doop bediend mocht worden.
Alvorens nader in te gaan op de verdeling van de vragen over de verschillende
gemeenten en op de vraag hoe de classis zich opstelde inzake de tuchtoefening, de
doopbediening en de vragen rond huwelijk en seksualiteit, wil ik eerst een blik werpen
op de verdeling van de vragen over de jaren. De 264 vragen zijn gesteld in 58
verschillende jaren. Dit komt neer op een gemiddelde van 4 à 5 vragen per jaar. In de
jaren 1602, 1603, 1605, 1608, 1622, 1623, 1624 1625 en 1629 werden de meeste vragen
gesteld: 88 van die 264, of te wel 33,3%. 1608 is de absolute topper met 18 vragen, het
andere uiterste wordt gevormd door 1641. In dat jaar is geen enkele vraag genoteerd.
Delen we de totale periode in, in jaren met een hoge en een lage 'vraagdichtheid', dan
krijgen we het volgende staatje:
periode: aantal vragen: aantal jaren: gemiddeld
aantal vragen
per jaar:
1592-1601 38 10 3,8
1602-1609 61 8 7,6
1610-1620 40 11 3,6
1621-1629 67 9 7,4
1630-1639 35 10 3,5
1640-1650 23 11 2,1
Er werden dus relatief veel vragen gesteld in het eerste decennium van de 17e eeuw en
in de eerste jaren na de Nationale Synode van Dordrecht. Vanaf de jaren ‘30 loopt het
aantal vragen sterk terug. Nadere analyse van de vragen, de vragenstellers en het
tijdsgewricht zal een verklaring voor deze verschuivingen moeten opleveren.
Wie stelden vragen?
Vanuit de drie steden werden in het totaal 103 vragen gesteld. De Edamse kerkenraad
stelde 41 vragen, vooral in de jaren 1608-1626 en niet meer na 1635. 31 van deze 41
vragen betreffen tuchtzaken, één gaat over de doopbediening, zeven over huwelijkszaken
en twee over andere kwesties. De Monnickendammers wendden zich 30 maal met
een vraag tot de classis: 26 maal over tuchtzaken, drie maal over de doop en een maal
met een vraag uit de rubriek 'overige'. Tien van de 30 vragen werden gesteld in de jaren
1643-1650, de overige 20 zijn vrij gelijkmatig over de voorgaande periode gespreid,
over de jaren van Laurens Jansz (1576-1599) en vooral van Samuel Bartholdi (1599-
1640). De cijfers voor Purmerend zijn: 32 vragen, 24 over de tuchtoefening, twee over
het huwelijk en zes overige. De Purmerenders stelden geen vragen vóór 1600 en na
1640 (op één na). 16 van de 33 vragen werden gesteld in de jaren 1602-1622, door
hoofdstuk 4/ pag. 183