De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

alleen in het begin, maar in ieder geval ook nog in 1616 toen het aantal
predikantsplaatsen inmiddels was uitgegroeid naar 15. 148
Dit wijst er dus al op dat lang niet alle voorgangers met hun ouderlingen trouw iedere
vergadering bezochten. Via deze eenvoudige observatie kom ik tot een van de
kernvragen van dit hoofdstuk namelijk de mate van participatie vanuit de verschillende
kerkenraden, zoals deze blijkt uit de aanwezigheid bij de vergaderingen en uit de
taakverdelingen binnen de classis. Alvorens echter in te gaan op de vraag in hoeverre de
kerkenraden vertegenwoordigd waren in de classis en welke rol de verschillende
predikanten speelden binnen de classicale organisatie, zal eerst in beeld gebracht
worden hoe de classis georganiseerd was. Hoe was de gang van zaken tijdens de
vergaderingen? Hoe vaak kwam men bijeen? Wat voor soorten vergaderingen zijn er te
onderscheiden en hoe strak was de classis georganiseerd? In de volgende paragraaf zal
geanalyseerd worden wie er aanwezig waren op de verschillende vergaderingen en wie
niet. Waarna vervolgens de functies en de verdeling daarvan aan bod zullen komen.
In hoofdstuk 4 staat de inhoudelijke wisselwerking tussen de classis en de kerkenraden
centraal en op de mate van inmenging van classiswege in lokale kerkelijke beslommeringen.
Dan zal blijken of een beperkte mate van participatie in de classicale
vergaderingen ook wijst op een geringe betrokkenheid bij de bovenlokale kerkelijke
verbanden.
Praktische gang van zaken tijdens de vergaderingen
De vergaderingen vonden in principe plaats in Edam 149 en duurden niet langer dan één
dag. Men begon om 9.00 uur precies. Wie later kwam, kon op een boete van 3 stuivers
rekenen. 150 Aanvankelijk werd bepaald dat de bijeenkomsten om 3 uur 's middags
zouden eindigen, maar in 1613 werd de sluitingstijd in de zomermaanden op 2 uur en in
de herfst op 1 uur gesteld. 151 Vaak is gedebatteerd over de mogelijkheid om vooraf
gezamenlijk te ontbijten en over de vraag of de aanwezigen verplicht of vrijwillig
zouden deelnemen aan een gezamenlijke maaltijd na afronding van de vergadering. In
1608 moest men constateren dat het eten 'wat ongerijmt' plachtte toe te gaan, zodat
voortaan niet meer in de vergaderzaal zelf ontbeten mocht worden, maar alleen nog
daarbuiten en uitsluitend op eigen kosten. 152 Ten aanzien van de maaltijd werd
gelijktijdig vastgesteld dat deze door allen te samen genoten diende te worden, waarbij
de kosten hoofdelijk werden omgeslagen, ongeacht iemands aanwezigheid bij de
vergadering en de maaltijd. Wat extra binnenkwam was bestemd voor de classicale
kas. 153
Deze regel werd een jaar later alweer teruggedraaid. Na een uitgebreid debat bleek de
meerderheid namelijk van mening dat een ieder vrij moest zijn om na de vergadering te
148 Acta van de classis Edam, 8.9.1593, 18.7.1616. In de acta wordt niet vermeld of men ook na 1616 en
vooral na 1621, als het aantal predikantsplaatsen is toegenomen tot 21, nog steeds in de bovenzaal
bijeenkwam, of bijv. in het zoveel ruimere koorgedeelte van de Grote kerk. Het aantal predikantsplaatsen
bedroeg in 1650 uiteindelijk 26, zeven in de drie steden, 19 op het platteland.
149 Dit in afwijking van de voorkeur van de Dordtse synode van 1574 en de Middelburgse synode van
1581, die zich beide uitspraken voor het rouleren over de verschillende plaatsen binnen de classis. Zie
Abels, Wouters, Nieuw en Ongezien, dl 1, p. 62. De classis Delft en Delfland hield zich wel aan dit
voorschrift.
150 Acta van de classis Edam, 12.5.1597, herhaald op 18.7.1616.
151 Acta van de classis Edam, 19.5.1608, 20.3.1613, herhaald op 8.4.1641.
152 Acta van de classis Edam, 19.5.1608, herhaald op 8.4.1641.
153 Acta van de classis Edam, 11.8.1608.
hoofdstuk 3/ pag. 157