De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

aangevuld met de opdracht aan alle kerken om de ouders of de getuigen te belasten bij
de doop aanwezig te zijn. 260 Dat de problemen hiermee niet uit de wereld waren bleek
een jaar later naar aanleiding van een vraag uit Alkmaar of men mag dopen als de
aanwezige vader weigert de doopvragen te beantwoorden. Het antwoord was
bevestigend: de houding van de ouders kan Gods verbond met de kinderen niet doorbreken.
261
De Noord-Hollandse synode hanteerde aldus ruimere normen dan de opeenvolgende
nationale synoden voorschreven, door de bediening van de doop minder nadrukkelijk te
koppelen aan de belofte het kind in het geloof te onderwijzen. Deze ruime dooppraktijk
was zeker in de beginjaren een reactie op de mogelijkheid dat men het kind anders bij
de katholieken ten doop zou presenteren of ongedoopt laten. De classis Edam ging zelfs
nog een stapje verder door in 1577 te bepalen dat de doop van 'wederstrevende'
kinderen van vijf of zes jaar oud, eigenlijk behoorde te worden opgeschort, tot dat ze
beter onderwezen en geëxamineerd zijn, maar dat men 'nochtans in die tederheijd en
swackheijt der kercke die kinderen sal doopen en die tegenspartelingen en agten sonder
verstande te geschieden'. 262
De drempel van de doopbediening werd aldus door de Noord-Hollandse synode en meer
nog door de classis Edam zo laag mogelijk gehouden in de jaren, waarin de jonge
gereformeerde kerk haar plaats in de samenleving nog moest veroveren, naast de
katholieke en vooral de doopsgezinde richtingen. Achttien jaar later stelde de classis
Edam wel grenzen aan de doopbediening. Kinderen van 15, 16 en 17 jaar mogen dan
niet meer gedoopt worden, zonder 'fundament des geloofs' en ook kinderen van 11, 12
jaar of jonger die ten doop gepresenteerd werden of zelf om de doop verzochten,
behoorden eerst onderricht te worden. 263
In 1587 had de classis al bepaald dat kinderen van zeven of acht jaar oud van doperse of
paapse ouders, die tegen de wil van hun ouders ten doop werden gepresenteerd door
lidmaten, slechts onder voorwaarden gedoopt mochten worden. Dat wil zeggen alleen
als ze ten doop worden aangeboden door degenen 'die eenig recht daertoe hebben' en
daartoe uit 'godsalige ijver' gedreven werden. Voorts diende men ze te onderrichten in
de voornaamste punten van het geloof, dat wil zeggen de geloofsbelijdenis, de tien
geboden, de gebeden, het Avondmaal en de doop, om een en ander uit het hoofd 'nae
gelegentheijt der jaeren' op te zeggen. 264 In deze gevallen werd de doopbediening aldus
gekoppeld aan het geloofsonderricht en niet langer vrijblijvend toegepast.
Dat de praktijk heel wat hardnekkiger was dan de theorie bleek bijvoorbeeld in 1618 bij
een opsomming, vanuit Alkmaar van misstanden bij de presentatie van de dopelingen:
'als dat kinderen, openbare godloose, vianden van de religie, ongedoopte etc. met de
kinderen ten doop comen, dat men over den doop der kinderen noch ouders noch
getuygen vraecht etc'. 265 Overigens stemden zowel de classis Edam als de particuliere
Noord-Hollandse synode, 15.9.1578 (art. 12).
260 Acta van de Noord-Hollandse synode, 2.6.1586 (art. 10).
261 Acta van de Noord-Hollandse synode, 12.5.1587 (art. 4).
262 Archief van de classis Edam, inv. nr. 15, 13.8.1577.
263 Acta van de classis Edam, 12.6.1595 ( n.a.v. een gravamen van Enkhuizen en n.a.v.
een part. kwestie van Enkhuizen).
264 Archief van de classis Edam, inv. nr. 14, 20.4.1587, idem inv. nr. 15.
265 Acta van de Noord-Hollandse synode, 9.10.1618, gravamen van Alkmaar, nr VII.
hoofdstuk 2/ pag. 120