De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

iedereen voetstoots aannam dat Hugius onschuldig was, bleek een klein half jaar later
als een nieuw gekozen ouderling en diaken zich aanvankelijk niet willen laten
bevestigen. Pas na diverse vermaningen door classisafgevaardigden namen zij hun ambt
op zich. 265
Zes jaar later was het opnieuw raak in Warder, nu met de opvolger van Hugius, ds.
Johannes Boucardus. Ditmaal was het echter de classis die de zaak aanpakte, hoewel
kerkenraad, gemeente en magistraat hun net benoemde predikant zijn misstap al hadden
vergeven en de classis dringend verzochten dat ook te doen. Boucardus had ter plaatse
een groot schandaal veroorzaakt door ‘ontijtlicke bijslapen’ met zekere jonge dochter
die inmiddels zijn echtgenote was: zij was een ruime week na de trouwdag bevallen van
hun eerste kind. Boucardus had met grote droefheid zijn schuld bekend en deed dit
opnieuw ten overstaan van de classis. Hij had haar ook wel eerder willen trouwen, als
hij eerder van haar zwangerschap geweten had. Hij excuseerde zich daarbij niet voor de
voorhuwelijkse seks, maar alleen voor het feit dat er zo veel tijd verlopen was tussen de
conceptie en de trouwdag.
Voor de kerkenraad was deze schuldbekentenis afdoende, voor de classis niet. Bij
meerderheid van stemmen werd Boucardus voor een half jaar gesuspendeerd uit de
dienst en van het Avondmaal en het was aan de classis om te beslissen op welke wijze
de wederopneming na dat half jaar kon plaatsvinden. 266 Nauwelijks twee maanden later
liet de kerkenraad in de classis vragen of de suspensie beëindigd kon worden, omdat de
gemeente hier zo dringend om verzocht. De classis hield echter voet bij stuk, zodat pas
op 15 augustus 1634, vijf maanden na de veroordeling ds. Boucardus in zijn ambt werd
hersteld, opnieuw na aandrang vanuit Warder. 267 Het optreden van deze kerkenraad laat
zien dat ook in 1634 seksuele onthouding tot aan de huwelijksdag beslist nog geen
algemeen gedeelde norm was, alle classicale inspanningen ten spijt.
Andere vergrijpen leverden minder vragen op. Lambertus Valckenaer was in 1584 na
‘groffelijk’ overspel, niet meer te handhaven als predikant van Edam. Jacob Hesselsz
kon in 1601 vertrekken nadat hij zijn vrouw het huis had uitgejaagd en in herbergen was
gesignaleerd. En ook over zijn opvolger in Beets/ Oudendijk, de veeleisende ijdeltuit
Nicolaas Bodecherus, waren classis, kerkenraad en gemeente het snel eens. We kwamen
hen al tegen in het vorige hoofdstuk. Meer tijd en energie was men kwijt met Cornelis
Lettingius. Classis en kerkenraad zaten weliswaar op één lijn in hun veroordeling van
zijn gedrag, maar de classis had meer compassie met de man en gaf hem na iedere
schuldbekentenis de gelegenheid om te tonen dat hij zijn leven inderdaad wilde beteren.
Deze compassie past in de in paragraaf 4.2 gesignaleerde verschuiving van het
zwaartepunt van de tuchtoefening van de gemeente naar het individu. Deze
verschuiving is aanwijsbaar op classisniveau en in de steden Edam en Purmerend, aan
het eind van de hier onderzochte periode. Op dorpsniveau was men in ieder geval in
Oosthuizen blijkbaar nog niet zo ver: voor de lokale gemeenteleden en de kerkenraad
was de maat al eerder vol.
De klachten begonnen in 1639. De kerkenraadsleden riepen toen voor de eerste keer
classicale assistentie in, nadat ds. Lettingius zich wederom, ondanks vele vermaningen
in openbare dronkenschap had verlopen. Lettingius bekende schuld, bad om vergeving
en kwam er ditmaal af met een openbare schuldbekentenis, voor te lezen vanaf de
265 Acta van de classis Edam, 23.4.1629, 19.5.1629, 11.6.1629.
266 Acta van de classis Edam, 6.3.1634.
267 Acta van de classis Edam, 1.5.1634, 7.8.1634.
hoofdstuk 5/ pag. 284