De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

geen anderen, bekwaam tot de dienst, uitsluiten. 138 In ieder geval op papier hield onze
classis nog in 1642 de weg naar het preparatoire examen open voor een ieder die niet in
het ‘een en andere gestudeert heeft, doch andersins hem inde H. theologie (..) heeft
geoeffent’. 139
Examinatoren
In navolging van de Zuid-Hollandse synode werd in 1595 aan de Noord-Hollandse
classes voorgelegd of ‘de examinatie dergener, die tot den dienst des woorts beroupen
sullen werden, geschieden sall ter presentie van de gedeputeerde des sinodi’. Door de
classis Edam werd dit voorstel als onnodig van de hand gewezen en ook de andere
classes moeten er niet voor gevoeld hebben, want de Noord-Hollandse synode nam het
voorstel in 1596 niet over. Wel werd afgesproken voortaan de namen van de
geëxamineerden en van hen die tot de dienst waren toegelaten, vanuit de betreffende
classis op de particuliere synode in te brengen. 140 Men hield de examens dus in eigen,
classicale hand en zou dit tot 1620 zo volhouden. Overeenkomstig de besluiten van de
Nationale synode van Dordrecht 141 verschenen in dat jaar voor het eerst gedeputeerden
vanuit de Noord-Hollandse synode bij het peremptoire examen van proponent Marcus
Boerhaven, beroepen te Oosthuizen/ Warder. 142
In paragraaf 3.4 is beschreven wie de examens binnen de classis Edam afnamen.
Vastgesteld werd daarbij dat vanaf 1609 de examinatoren voor een heel jaar werden
gekozen en dat men in het algemeen vooral ervaren, liefst stadspredikanten in deze
functie benoemde.
Alleen in de periode 1592-1602, in de jaren dat één examen door verschillende
examinatoren werd afgenomen, werd af en toe een weinig ervaren predikant bij de
examens betrokken, hoewel dit niet in overeenstemming was met de bepalingen van de
nationale synode van Middelburg van 1581. 143 Zo mocht Johannes Campius van de
combinatie Middelie/ Kwadijk/ Hobrede in 1592 een gedeelte van een examen afnemen,
terwijl hij het jaar daarvoor zelf was geëxamineerd. Dit ging blijkbaar naar wens want
ook in 1593 en 1595 mocht hij examineren. Zijn collega Theodorus Houtman van
Landsmeer/ Buiksloot werd eveneens in het jaar volgend op zijn eigen aanstelling,
verkoren tot examinator en later nogmaals. Bij Herman Jansz en Aris Goossensz zat er
respectievelijk twee en drie jaar tussen het eigen kerkelijke examen en hun eerste en
enige uitverkiezing tot examinator. Ten slotte mochten ook Gerrit Pietersz van
Purmerland/ Ilpendam en Lieven Jansz de Raedt van Middelie/ Kwadijk één maal
examineren, maar beiden waren toen al zeven jaar werkzaam in hun eerste gemeente en
138
Acta van de classis Edam, 2.8.1627; Acta van de Noord-Hollandse synode, 11.8.1627.
139
Acta van de classis Edam, 2.6.1642.
140
Acta van de Noord-Hollandse Synode, 19-26.6.1595 (art. 26), 7.6.1596 (art. 38) ; acta van de classis
Edam, 24.7.1595.
141
Zie hiervoor de kerkorde, vastgesteld op de Nationale Synode van Dordrecht 1618-1619, artikel 4 ‘(..)
in de Examinatie of onderzoekinge beide der Leere en des Levens, dewelke zal staan bij de Classe, ten
overstaan van Gedeputeerde des Synodi, of eenige der zelver’.
142
Acta van de classis Edam 3/ 4.11.1620. Deze verplichte aanwezigheid van synodale gedeputeerden
werd in 1639 nog eens onderstreept door de synode onder verwijzing naar de vele ketterse, dat wil zeggen
remonstrantse en sociniaanse verleidingen voor de studenten. Acta van de Noord-Hollandse synode,
1.8.1639, art. 51.
143
Acta van de nationale synode Middelburg, 1581, part. kwestie 8: of men niet ‘een seker forme van
Examen’ zou moeten vaststellen, omdat het niveau nu sterk kon verschillen. De synode achtte dit niet
nodig, maar vermaande wel iedere classis om het examen niet te licht op te vatten en derhalve ‘niemandt
dan die ghenouch ervaeren syn daer toe verorderen sal.’
hoofdstuk 5/ pag. 261