De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Als laatste illustratie van de rol van lokale gelovigen, lokale en bovenlokale overheden
en van de classis, bij de creatie van nieuwe gemeenschappen, kan de gang van zaken in
de polders de Beemster en de Purmer dienen. De Beemster, drooggelegd in 1612,
verschijnt in 1620 voor het eerst in de classicale acta. De classis onderkende dat er
goede ‘hope gemaeckt (was) van de oprichtinge des evangelischen dienstes’ in deze
nieuwe polder en zond daarop enige gedeputeerden naar de Heren van de Beemster. 105
Vervolgens werd echter het initiatief van de inwoners zelf afgewacht, die zich al
spoedig tot de classis wendden. De classis beloofde hen daarop bij 'provisie' eens per 14
dagen te bedienen, maar liet wel direct doorschemeren dat de Beemster-heren problemen
maakten ten aanzien van de financiering van een eventuele predikantsplaats. 106
De volgende fase bestond uit de vorming van een kerkenraad. Nadat de lidmaten op
verzoek van de classis, zes personen hadden gecommitteerd, kozen de
classisgedeputeerden hieruit twee ouderlingen en twee diakenen. Een en ander geschiedde
echter pas nadat de hoofdingelanden de classis hadden verzocht de
kerkorganisatie in de Beemster ter hand te nemen, zodat alles daar na 'de leere Pauli'
ordelijk en eerbaar zou toegaan. 107 De aldus benoemde kerkenraadsleden verzochten in
april 1621 om classisassistentie bij hun bezoek aan diezelfde hoofdingelanden om te
pleiten voor het beroepen van een eigen predikant. 108 De classis was hier graag toe
bereid aangezien de nieuwe polder al ruim een half jaar van classiswege werd bediend
en het aantal liefhebbers en lidmaten er inmiddels groter was dan in sommige andere
gemeenten binnen de regio. De Beemster was niet alleen toe aan een eigen voorganger,
maar ook aan een grotere vergaderplaats. Dat de gemeente snel groeide blijkt voorts uit
het door de classis gehonoreerde verzoek om het aantal kerkenraadsleden te mogen
verdubbelen. 109
De wenken werden door de hoofdingelanden begrepen, maar desondanks duurde het
nog tot eind november 1622 voordat Hendricus Huijsingius als eerste predikant van de
Beemster bevestigd kon worden. Dit oponthoud werd veroorzaakt door de moeizame
onderhandelingen tussen classis en hoofdingelanden over de invloed van deze laatsten
op de beroepingsprocedure. De zaak drong, want er was inmiddels een priester,
verbannen uit Hoorn, in de Beemster komen wonen en hield daar school. Het 'nieuwe
landt dat God uyt de wateren (..) heeft laten boven comen' dreigde aldus 'met het
105
Acta van de classis Edam, 30.3.1620, 15.6.1620, 27.7.1620. Helaas vermelden de acta niet op wiens
voorstel in de classicale vergaderingen werd nagedacht over de mogelijkheid om in de Beemster een
predikantsplaats te vestigen. Over de verwikkelingen bij de indijking van de Beemster en over de Heren
van de Beemster, zie bijvoorbeeld Danner, Van water tot land, van land tot water en Stol, ‘De Leeuw en
zijn longen’, met name pp. 110-115, 119-122. Rijke kooplieden uit Amsterdam en hoge ambtenaren uit
Den Haag financieerden de inpoldering en vormden daarna als Heren van de Beemster, of
Hoofdingelanden, het bestuur van deze nieuwe polder. Een bestuur dat regelmatig in botsing kwam met
bijv. het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen van Kennemerland en Westfriesland. Volgens
de anonieme schrijver op de website van de vereniging Beemster’s welvaart, schonken de bedijkers 75
morgen land om op 5 plaatsen in de nieuwe polder kerken te kunnen bouwen. De bouw van de kerk te
Middenbeemster, de hoofdplaats van de Beemster, startte in 1618. Bron:
www.beemsterwelvaart.nl/beemstergeschiedenis/kerken. Deze kerk is in 1615 ontworpen door Hendrick
de Keyser en de bouw ervan duurde van 1618 tot 1623, aldus Don, in: Kunstreisboek voor Nederland -
Noord-Holland, pp. 368-369. Van de vijf voorgestelde kerken, werd alleen deze kerk in Middenbeemster
ook daadwerkelijk gebouwd. Zie ook het weinig objectieve werk van Cornelissen, Purper en preken rond
Purmer en Beemster, pp. 156-164 en de veel oudere studie van Bouman, Bedijking, opkomst en bloei, pp.
182-205.
106
Acta van de classis Edam, 17.8.1620, 28.9.1620.
107
Acta van de classis Edam, 12.10.1620, 3.11.1620, 23.11.1620, 11.1.1621.
108
Acta van de classis Edam, 1.4.1621.
109
Acta van de classis Edam, 5.5.1621, 7.6.1621.
hoofdstuk 3/ pag. 147