De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Maar niet alleen de classis Enkhuizen, met in haar midden voorgangers als Abraham
van Doreslaer en Hermannus Gerardi, ook de classis en vooral de kerkenraad van
Amsterdam kwamen op voor de dolerende kerken. Op initiatief van de Amsterdamse
kerkenraad, geleid door de contraremonstrantse predikanten Plancius, Triglandus en
Rolandus vonden mogelijk al vanaf 1613 103 vergaderingen van correspondentie en
heimelijke synoden plaats, als vervanger van de verboden particuliere en provinciale
synodale vergaderingen.
Deze vergaderingen waren allereerst bedoeld om de dolerenden in woord en daad te
steunen. In de tweede plaats had men zo een forum om de eigen opvattingen aan elkaar
te toetsen en die van de remonstranten te verwerpen. De dolerenden zochten en vonden
aldus steun bij elkaar en organiseerden zich steeds meer als een eigen partij. Bij de
vergaderingen van correspondentie kon het gaan om bijeenkomsten met alleen
afgevaardigden uit Noord-Holland, of om bijeenkomsten met classisgedelegeerden uit
Noord- en Zuid-Holland samen. Daarnaast werden ook in Zuid-Holland aparte
vergaderingen van correspondentie gehouden. Aan de vergaderingen van de geheime of
schaduwsynode, die eveneens in Amsterdam plaats vonden, namen tevens
afgevaardigden uit andere gewesten deel. Volgens Evenhuis zou in ieder geval twee,
mogelijk drie maal zo’n geheime synode gehouden zijn. Dit laat zich echter niet
bevestigen doordat van deze vergaderingen geen verslagen zijn overgeleverd. 104
Van diverse vergaderingen van correspondentie zijn wel verslagen overgeleverd. Zo
kwamen op 8 september 1614 afgevaardigden uit Noord- en Zuid-Hollandse classes
bijeen in Amsterdam. Besloten werd om in de zomer iedere maand samen te komen en
in de winter eens per twee maanden, waarbij de vergaderingen in drieën werden
gesplitst: die van Noord-Holland, die van Zuid-Holland en die van beide delen van
Holland gezamenlijk. 105 De classis Edam zal niet vertegenwoordigd zijn geweest op
deze bijeenkomst. Pas in augustus 1615 is in de acta sprake van het zenden van twee
afgevaardigden, ds. Samuel Bartholdi en zijn collega van Broek in Waterland, Samuel
Hendrickx Vossel, naar een vergadering van dolerenden in Amsterdam. Beide kregen
als opdracht wel mee te praten, maar geen besluiten te ondersteunen, zonder nadere
ruggespraak met de classis. 106
103
Van Langeraad plaatst de eerste bijeenkomst in april of mei 1612 (Van Langeraad, ‘Handelingen van
de vergaderingen van correspondentie”, p. 50); Van Deursen houdt het erop dat deze bijeenkomsten vanaf
1613 plaatsvonden (Van Deursen, Bavianen en Slijkgeuzen, p. 260, op basis van de acta van de classis
Alkmaar), terwijl Evenhuis beschrijft hoe de kerkenraad van Amsterdam op 28 augustus 1614 besloot om
Triglandus en Rolandus langs de Noord- en Zuid-Hollandse classes te sturen om de broeders uit te
nodigen voor een samenspreking te Amsterdam (Evenhuis, Ook dat was Amsterdam, dl 1, p. 224). Omdat
Van Langeraad zelf bij de vergadering van 1612 zijn vraagtekens plaatst, lijkt de bijeenkomst van 1613
mij de vroegst mogelijke.
104
Evenhuis noemt als data: 17-19 september 1615, 28 juli – 3 augustus 1616 en mogelijk ook 6
november 1617. Evenhuis, Ook dat was Amsterdam, dl 1, p. 227. Van Langeraad attendeert wel op deze
vergaderingen, maar noemt geen data (Van Langeraad, ‘Handelingen van de vergaderingen van
correspondentie’, p. 48). In de acta van de classis Edam is rond die data geen enkele verwijzing te vinden
naar vergaderingen van dolerenden in Amsterdam.
105
Van Langeraad, ‘Handelingen van de vergaderingen van correspondentie’, p. 50, Evenhuis, Ook dat
was Amsterdam, dl 1, p. 224.
106
Acta van de classis Edam, 17.8.1615. Op deze vergadering waren ook aanwezig, de latere predikant
van Zunderdorp (1622-1629) Adam Hartwegh, als ouderling vanuit de kerk van Rotterdam, en Jacobus de
Roo, als predikant uit De Kaag (namens de classis Leiden); Van Langeraad, ‘Handelingen van de
vergaderingen van correspondentie’, pp. 55-56. De Roo werd in 1619 beroepen in Edam en zou deze
gemeente dienen tot aan zijn dood in 1654.
hoofdstuk 6/ pag. 323