De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Naast deze vergaderingen zonder ouderlingen vonden ook na 1600 nog gemiddeld één à
twee maal per jaar bijzondere vergaderingen plaats die eveneens gesloten waren voor
ouderlingen. Deze predikantenbijeenkomsten werden vooral gereserveerd voor het
afnemen van examens en voor het houden van de onderlinge proposities. Die
proposities werden ook wel gehouden voorafgaande aan de gewone classisvergadering,
waartoe de vergadering dan om 7 uur begon. Dit vroege tijdstip had echter als nadeel
dat de spreker regelmatig onderbroken werd door de binnenkomst van verlate
broeders. 187 Dit vormde waarschijnlijk de reden om de proposities op aparte
vergaderingen te houden. Op deze predikantenvergaderingen werden echter ook wel
zaken besproken die eigenlijk in een volle classisvergadering thuishoorden, bijvoorbeeld
in 1621 aangaande de gemeenteopbouw in de Beemster. 188
In de jaren 1592-1650 werden naast al deze aparte vergaderingen in het totaal 406
gewone classisvergaderingen gehouden, of te wel zo'n zeven per jaar, waarbij
ouderlingen en predikanten verwacht werden. Dit aantal kon uiteraard variëren en nam
vooral toe in tijden waarin verschillende beroepingsprocedures aan de gang waren en bij
problemen rond bepaalde predikanten en andere kwesties die de gemoederen langdurig
beroerden. Gemiddeld zeven dus, hoewel de classis in 1621 uitging van vier gewone
vergaderingen per jaar te weten op Beloken Pasen, op Pinkstermaandag en voor en na
het houden van de vergaderingen van de Noord-Hollandse synode. 189 Dat deze
frequentie niet overeenkwam met de werkelijke behoefte bleek in 1625. Toen moest
men vaststellen regelmatig door de veelheid van zaken overvallen te worden, waarop
besloten werd voortaan in de zomer op de eerste maandag van iedere maand te
vergaderen. 190 Gaan we ervan uit dat deze periode liep van april tot begin oktober, dan
levert dit inderdaad zeven vergadermomenten per jaar op.
In praktijk vergaderde men echter vaker acht of negen maal dan zeven maal of minder.
Een uitschieter naar boven vormde het gemiddelde van 12 à 13 vergaderingen per jaar
in de jaren tot 1600, waarbij meer dan de helft van de tijd zonder ouderlingen werd
vergaderd. In deze jaren werd veel meer tijd uitgetrokken voor het examineren van
proponenten dan in later tijd het geval was (34 vergaderingen verspreid over negen
jaar), terwijl ook ieder jaar wel twee of drie predikanten een proefpreek voor hun
collega’s hielden. Er werd dus zorgvuldig gewaakt over de leer en de kunde van de
komende en zittende predikanten, in deze jaren waarin het aantal afgestudeerde
proponenten en predikanten nog gering was. 191
In de jaren van de Bestandstwisten, met name van 1611 tot en met 1617 werd juist
minder vergaderd dan gemiddeld, omdat er nauwelijks extra vergaderingen werden
belegd in verband met het afnemen van examens. Ook het aantal beroepingsprocedures
was in deze roerige jaren lager dan anders. Dit was niet de tijd om van gemeente te
veranderen.
187 Acta van de classis Edam, 22.7.1596, 19.4.1599.
188 Acta van de classis Edam, 11.2.1621, 5/ 6.5.1621.
189 Acta van de classis Edam, 7.6.1621; een en ander in overeenstemming met de voorschriften van de
Dordtse kerkorde van 1619, art. XLI, zie Van den Broeke, Een geschiedenis van de classis, p.83. In de
classis Delft en Delfland werden naast de vierjaarlijkse gewone vergaderingen, tussen 1582 en 1621 317
buitengewone vergaderingen belegd. Dit komt neer op een gemiddelde van vier gewone en acht extra
vergaderingen per jaar. Iets hoger dus dan het gemiddelde van negen vergaderingen per jaar in de classis
Edam. Abels, Wouters, Nieuw en ongezien, dl 1, pp. 61-62.
190 Acta van de classis Edam, 7.4.1625. Dit werd ook zo vastgelegd in de ‘Ordre der classicale
vergaderinge van Edam: gestelt, geresumeert ende oock inghewillicht met ghemeene stemmen vande
predicanten ende ouderlingen der selver vergaderinghe den 28. julij anno 1625’. Archief van de classis
Edam, inv. nr. 190 (aanhef).
191 Zie verder paragraaf 5.4.
hoofdstuk 3/ pag. 163