De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

het beste alleen kinderen van lidmaten kon dopen, ruimer te interpreteren, omdat zoals
men stelde, Gods verbond zich ook uit strekt tot de kinderen van hen die van de kerk
vervreemd zijn. Deze lijn werd door de latere synoden doorgetrokken en aangevuld,
maar niet wezenlijk veranderd. 181 De synode van 1574 maakte het mogelijk kinderen
van afgesneden lidmaten te dopen, mits er doopgetuigen waren die het kind in het
geloof zouden onderrichten. 182 In de acta van 1578 wordt gesproken over de bediening
van de doop aan 'de kinderen der Christenen'. 183 Tevens werd de ouders opgedragen zich
vooraf bij predikant of ouderling te melden opdat de gemeente zou weten aan wie de
doop bediend zal worden. Bij de doop zelf behoorde in ieder geval de vader aanwezig te
zijn om de doopvragen te beantwoorden. Hem werd voorgehouden voor zijn kind te
bidden, het aan de Heer op te dragen en te beloven te doen wat de predikant hem
voorhield, overeenkomstig het formulier voor de bediening van de doop. 184 Geen
vrijblijvende bediening van de doop dus, maar gekoppeld aan de belofte het kind te
onderwijzen in het geloof.
In het antwoord op de vraag of men 'allerleij mensschen kinderen als van hoereerders,
afgesnedenen, papisten ende andere dierghelijcken sonder onderscheijt doopen sal',
wordt dit nog duidelijker verwoord. De doop zal niet geweigerd worden aan 'den
kinderen die int verbont Gods staen (..) ende het ghewis is dat dese kinderen buijten het
verbont niet en sijn'. Maar die doop dient wel op behoorlijke wijze te geschieden, dat
wil zeggen, te midden van de gemeente, tijdens de dienst, omdat Woord en Sacrament
onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Voorts moesten de betreffende kinderen ten
doop gepresenteerd worden door hen die de vragen wilden beantwoorden 'ende de leere
toestaen'. Door gelovigen kortom, die bereid en in staat waren om het betrokken kind in
het geloof te onderrichten. 185
Het verbond Gods, bezegeld in de doop, mag dus niet onthouden worden aan de
kinderen, mits de ouders of anders de getuigen bereid zijn het kind in de zuivere leer te
onderwijzen. De kwestie van de doopbediening was hiermee echter niet opgelost want
in de praktijk werd van de gereformeerde kerk, als enig toegestane, verwacht dat ze alle
kinderen die ten doop werden aangeboden, ook daadwerkelijk doopte. Dit betrof dus
ook kinderen van wie de ouders niet bereid waren ze in de gereformeerde leer op te
(laten) voeden en kinderen van wie de ouders zelf ongedoopt waren.
Hier botste de gereformeerde kerkopvatting met de brede volkskerkgedachte, zoals
bijvoorbeeld verwoord in de eerste concept-kerkorde van de Staten van Holland: 'soo
menighmael als er kinderen gepresenteert worden sal de Doop niemandt geweigert
worden'. 186 De synoden bleven in de opeenvolgende kerkorden vasthouden aan zekere
basiseisen ten aanzien van de bediening van de doop, maar de praktijk stelde steeds
181 Anders dan Luttikhuis zie ik op het gebied van de doopbediening geen breuk tussen
de bepalingen van Emden en die van de latere synoden. Luttikhuis, Een grensgeval, p.
63.
182 Acta van de provinciale synode van Dordrecht, 1574, part. kwestie 9.
183 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. IV, art. 7.
184 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. IV, art. 9.
185 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, Cap. IV, art. 8 en part. kwestie
27.
186 Hooyer, Oude Kerkordeningen, p.124 (concept-kerkorde van de Staten van Holland,
1576, art. 22).
hoofdstuk 2/ pag. 105