De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

hij niet onder voorwaarden, maar voor vast aan zijn gemeente gebonden te zijn. Een
herder is immers geen huurling, zo verwees men naar de evangeliën en naar de woorden
van de apostel Paulus. 187 De praktijk was echter ook in Noord-Holland hardnekkiger dan
de leer.
Zo komen we binnen de classis Edam nog diverse malen predikanten tegen, die onder
voorwaarden werden beroepen, waarbij deze afspraken contractueel werden vastgelegd.
In 1593 kreeg Herman Jansz van Etersheim/ Schardam een jaarcontract, dat tot negen
maal toe werd verlengd. In 1621 bij zijn veel latere opvolger Harlaeus, werd zo’n
clausule door de classis afgewezen. 188 Het contract gesloten met Aris Goossensz van
Ransdorp/ Holysloot/ Zunderdorp, werd in 1599 door de classis als zonder waarde
terzijde geschoven. 189 De combinatie Beets/ Oudendijk mocht daarentegen in 1620 wel
weer voorwaarden stellen bij de komst van hun predikant Jacobus Pauli. Deze
voorwaarden werden op last van de classis echter niet in de beroepsbrief opgenomen,
maar alleen in de classicale acta genoteerd.
Door de Noord-Hollandse synode werden in 1599 contracten, die buiten medeweten van
de classis om afgesloten waren, verboden 190 , om pas veel later in 1631 alle contracten af
te wijzen. 191 Desondanks bleven sommige gemeenten ook nadien nog met contracten
werken, zo bleek in 1648 bij problemen tussen ds. Entens en zijn gemeente Middelie/
Kwadijk. Het bleef voor beide partijen blijkbaar verleidelijk om zich in te dekken. 192
Overigens kon het bij een beroep onder voorwaarden ook gaan om andere zaken dan de
duur van een verbinding. Ds. Ewout Willemsz bedong concessies met betrekking tot het
aantal diensten, waarin hij in zijn gemeenten Oosthuizen en Warder zou moeten
voorgaan. 193 Aan Nicolaas Bodecherus werd in 1601 bij zijn komst naar Zuiderwoude
een pastorie beloofd. 194 Adriaen Coop à Groen stelde in 1610 als voorwaarden dat hij
alle zondagen per bootje vervoerd zou worden tussen zijn beide gemeenten Landsmeer
en Buiksloot en dat de pastorie gerepareerd werd. 195 Als laatste in deze rij kan Broek in
Waterland worden genoemd. Daar werd tussen 1637 en 1639 op verzoek van predikant
van der Linden vele ‘duisenden aen haer kerck te cost geleijt’. 196 Voorbeelden die met
andere, verspreid over de gehele periode aan te vullen zijn en die vooral in de acta
187 Acta van de Noord-Hollandse synode, 31.3.1573, art. 19.
188 Acta van de classis Edam, 19.4.1621.
189 Acta van de classis Edam, 30.8.1599. Blijkbaar was dit contract buiten de classis om afgesloten.
190 Acta van de Noord-Hollandse synode, 21.6.1599: alleen contracten waar de classis over is
geïnformeerd, zijn geldig. De classis Edam wilde zelf een stap verder gaan: bestaande contracten op
redelijkheid beoordelen en nieuwe ontbinden. Acta van de classis Edam, 7.6.1599.
191 Acta van de classis Edam, 3.8.1648; hierin wordt onder verwijzing naar synodale resoluties van 1599
en 1631 bepaald dat het aan kerkenraden en predikanten niet toegestaan is om contracten te maken. Als er
desondanks wel een contract is, dan mag men zich daar verder niet op beroepen.
192 Abels en Wouters geven ook diverse voorbeelden vanuit de classis Delft en Delfland van predikanten
en gemeenten die zich onder voorwaarden aan elkaar verbonden. Zij gaan verder niet in op de mate
waarin dergelijke afspraken in strijd waren met kerkordelijke, synodale of classicale bepalingen. Nieuw
en ongezien, dl 1, pp. 463-465.
193 Acta van de classis Edam, 21.3.1594: Op het moment dat Ewout Willemsz af dreigde te haken als
kandidaat, schreef ds. Puppius hem, namens Oosthuizen/ Warder en met instemming van de classis: ‘van
het goede contentement der huijsluijder over zijne (..) gaven int predicken, so veel hij doen kan daarmede
te vreden willende zijn met so weinich predicatien met den eersten als hem met goeder consientie nae zijn
vermogen sal gelieven te doen, tot dat hij stercker ende meer ervaren met der tijdt int predicken’ zal zijn.
194 Acta van de classis Edam, 14.10.1602. Het niet nakomen van die beloften was voor hem reden om naar
een andere gemeente om te zien.
195 Acta van de classis Edam, 17.6.1610.
196 Acta van de classis Edam, 18.7.1639.
hoofdstuk 5/ pag. 269