De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Deze vergadering, met classisdelegaties uit Noord- en Zuid-Holland vond plaats op 25
en 26 augustus te Amsterdam. De organisatorische afspraken werden hier bevestigd 107
en een commissie kreeg opdracht om de remonstrantse geschriften, vanuit confessie en
catechismus te weerleggen. Deze theses en antitheses dienden vervolgens rondgestuurd
te worden aan de classes ter approbatie en ondertekening. Voorts werd gediscussieerd
over de vraag of men zich niet af zou moeten scheiden van ‘die gene die haer ten
hedigen dage in dese landen hebben opgeworpen als partijen van de kercken, het sij
Arminianen ofte Vorstianen 108 , soo sij genoemt worden’. Besloten werd hierover geen
besluit te nemen, zonder ruggespraak. 109 In de classis Edam werd naar aanleiding van de
rapportage uit deze vergadering, besloten de acta van die vergadering namens de classis
te ondertekenen. Men kon zich vinden in de organisatorische afspraken, maar voelde er
niet voor om een resolutie van scheuring aan te nemen. Laten we liever die toegezegde
theses en antitheses afwachten om op basis daarvan de verschillende dwalingen te
onderscheiden, om te zien tot op welke hoogte die te verdragen zijn, zo besloot de
classis. Bovendien gaven de verzamelde predikanten en ouderlingen er de voorkeur aan
eerst over de gerezen problemen te overleggen met buitenlandse kerken en met de hoge
overheid, alvorens zo’n ingrijpende beslissing te nemen. 110
De andere classes moeten net zo gedacht hebben, want pas in 1617 vond de volgende
vergadering van correspondentie plaats en hier werd inderdaad een acte van separatie
opgesteld. Evenhuis dateert deze vergadering op 25 januari 1617. In de acta van de
classis Edam wordt gesproken over een vergadering op 6 maart 1617, waarop bezien zal
worden of het niet nodig is om een nadere unie te vormen van wat men noemt de ‘goede
broeders’ en of men zich niet af behoorde te scheiden van de remonstranten. De acte
van separatie werd aangenomen, zonder iemand te verplichten tot ondertekening. 111 De
classis Edam besloot op 3 april 1617 nog even te wachten met die ondertekening. Dit
standpunt werd op 19 juni, met het oog op de volgende vergadering van
correspondentie, nogmaals bevestigd. Om niet de schijn van onzuiverheid op zich te
laden, stelde de classis een eigen, door allen ondertekende tekst op, waarin de classis
zich bereid verklaarde tot unie met de ‘gesonde broeders’. Benadrukt werd zo dat allen
zich eendrachtig achter de zuivere, contraremonstrantse leer schaarden, maar niet
voelden voor een acte van separatie. Het vellen van een oordeel over de geschilpunten
liet de classis Edam over aan een nationale synode. 112
107 Volgens Evenhuis, Ook dat was Amsterdam, dl 1, p. 224, werden al in 1614 afspraken over de
werkwijze gemaakt, maar uit de handelingen van 1615 (art. IV, weergegeven bij Van Langeraad,
‘Handelingen van de vergaderingen van correspondentie’, pp. 58-59) valt met even veel recht op te
maken dat toen pas gesproken is over de werkzaamheden en de wijze van samenkomen. De aard van de
afspraken is in beide gevallen het zelfde.
108 De remonstranten werden ook wel Vorstianen genoemd, naar Conrad Vorstius. Vorstius werd ondanks
protesten van Gomarus en dankzij de invloed van Van Oldenbarnevelt in 1610 als opvolger van Arminius
tot hoogleraar in Leiden benoemd. Over een kort overzicht van zijn theologische opvattingen en het
verdere verloop van zijn carrière, zie Selderhuis, Handboek Nederlandse Kerkgeschiedenis, p. 427.
109 Van Langeraad, ‘Handelingen van de vergaderingen van correspondentie’, pp. 57-60. Evenhuis noemt
deze vergadering niet, Van Deursen wel, op basis van de acta van de classis Edam, Bavianen en
Slijkgeuzen, p. 265.
110 Acta van de classis Edam, 14.9.1615.
111 Evenhuis, Ook dat was Amsterdam, dl 1, pp. 225-226, Van Deursen, Bavianen en Slijkgeuzen, pp. 269-
270 (over de acte van separatie en de impact ervan); acta van de classis Edam, 3.3.1616, 3.4.1617.
112 Acta van de classis Edam, 19.6.1617, 31.7.1617, 11.9.1617 (over de eigen acte en het feit dat deze acte
door de anderen toch als een steunverklaring voor de acte van separatie werd geïnterpreteerd, wat vanuit
Edam met klem werd tegengesproken).
hoofdstuk 6/ pag. 324