De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

hij daertoe bereijt was’. 281 Daarna zien we hem vanaf 1621 tot aan zijn dood in 1626 bij
‘provisie ende extraordinaris’ Durgerdam bedienen, vanaf 1623 in combinatie met
Schellingwoude. 282
De wijze waarop Etersheim/ Schardam van zijn gehandicapt geraakte predikant
Winsemius af wilde, verdient evenmin een schoonheidsprijs. Na acht en een half jaar
trouwe dienst werd de classis gealarmeerd door geruchten over problemen in zijn
gemeenten, waarop direct een classisdelegatie naar deze combinatie vertrok om die in
kaart te brengen. Ds. Winsemius protesteerde tegen deze gang van zaken en eiste
duidelijkheid over de ingebrachte klachten. De classis wenste die echter pas te geven, na
de kwestie lokaal te hebben onderzocht.
De affaire kwam er op neer dat de kerkenraad graag van hem afwilde en hem daartoe
een zeer fraaie attestatie wilde bezorgen. De lokale weerstanden werden daarbij
verzwegen. Deze weerstanden betroffen niet zijn onderricht, maar het feit dat
Winsemius door lichamelijke problemen niet meer optimaal functioneerde. Reden voor
Winsemius om ook zelf om ontslag te vragen: hij had al langer doorgewerkt dan goed
voor hem was en zou zich ‘geheel bederven (..) ende dienvolgens genoetsaecket
(wezen) sijnen dienst te staken, al soude hij met de sijnen moeten droch broot eten ende
galwater drincken’. Hij zou uiteindelijk ziekentrooster in Amsterdam worden, na door
classisbemiddeling met zijn gemeenten te zijn verzoend. 283
De meeste andere hooglopende geschillen tussen predikanten en hun gemeenten
vloeiden voort uit financiële problemen, al dan niet gekoppeld aan een aflopend contract
en soms uit naweeën van een scheiding tussen twee gemeenten. Zo kreeg ds. Adriani
van Zunderdorp/ Schellingwoude in 1610 een soort premie als hij voor mei zou zijn
vertrokken. Een jaar daarvoor waren er al geschillen ontstaan tussen Schellingwoude en
Zunderdorp over het onderhoud van hun gezamenlijke predikant. Helaas voor Adriani
kreeg hij pas in september een beroep van elders en kon hij, ondanks classisbemiddeling
naar zijn toeslag fluiten. 284 Overigens had Adriani al in 1608, met medeweten van zijn
kerkenraad, om classicale aanbeveling gevraagd om naar een andere plaats te kunnen
vertrekken. Vooral in Zunderdorp waren de verhoudingen al langer verstoord, in het
verlengde van de twisten in Broek in Waterland. 285 Deze voorgeschiedenis zal er debet
aan geweest zijn dat men zich in 1610 zo weinig inschikkelijk betoonde.
In paragraaf 3.1 is beschreven hoe de verhouding tussen ds. Isaac Gerritsz en zijn
gemeenten Etersheim/ Schardam door financiële spanningen werd verstoord.
Gemeenteleden bleven weg uit de dienst en van de tafel omdat Gerritsz in 1604 niet
wenste af te zien van de 50 gulden extra traktement die hem krachtens de bepalingen
van de Staten van Holland toekwamen. De classis vond dit geen reden om hem de
dienst op te zeggen, maar stemde desondanks wel in met het beroep dat op hem werd
281 Kerkenraadsnotulen Monnickendam, 18.8.1619, 25.8.1619.
282 Acta van de classis Edam, 29.11.1621, 29.9.1622, 24.4.1623, 16.2.1626. De Durgerdammers kerkten
tot 1621 te Ransdorp. Schellingwoude was tot 1623 met Zunderdorp gecombineerd.
283 Acta van de classis Edam, 12.8.1619, 19.8.1619, 16.9.1619, 27.4.1620, 30.3.1620, 27.4.1620,
30.4.1620, 15.6.1620, 29.6.1620, 27.7.1620, 28.7.1620. Over zijn verdere loopbaan als ziekentrooster in
Amsterdam, zie: J. de Niet, Ziekentroosters op de pastorale markt, 1550-1880, Rotterdam, 2006, pp. 50-
52, 140.
284 Acta van de classis Edam, 15.9.1608, 28.9.1609, 27.9.1610.
285 Acta van de classis Edam, 8.8.1605, 28.1.1608, 15.9.1608; de acta zijn vrij summier over de
problemen tussen Adriani en zijn gemeenten.
hoofdstuk 5/ pag. 288