De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Nadat alle algemene en lokale zaken waren afgedaan behoorden nog twee vaste
onderdelen te volgen op de classicale agenda: de onderlinge proposities en de censura
morum. Op voorschrift van de nationale synoden diende in iedere classisvergadering
een korte preek gehouden te worden door één van de predikanten, met aansluitend een
bespreking daarvan. In de classis Edam hield men zich tot 1626 tot op zekere hoogte
aan dit voorschrift, daarna verdween het van de agenda. Anders dan de synoden
bepaalden, werden deze onderlinge proposities niet op iedere vergadering gehouden,
maar gemiddeld eens per jaar op een aparte predikantenvergadering, zonder
ouderlingen. 175
De censura morum behoorde uitgeoefend te worden over degenen die zich in de
vergadering onwaardig hadden gedragen of vermaningen van hun eigen kerkenraad
hadden versmaad. 176 De vermelding hiervan komen we voor het eerst tegen in de
classicale acta van 1606 177 en dit is ook het enige jaar waarin twee aanwezigen
daadwerkelijk werden vermaand om hun ‘importuin spreecken’ in de vergadering 178 . In
alle andere gevallen volstond men met de melding, dat er niets ‘straffensweerdig’ was
voorgevallen. 179
Het classisreglement van 1625 bepaalde in artikel 18 dat in iedere eerste en laatste
vergadering van het jaar de onderlinge censuur werd geoefend over alle predikanten en
ouderlingen. De omschrijving daarvan sluit echter meer aan bij de opdracht in de
kerkorden gegeven aan de voorzitter, dan bij die van de censura morum. Zo moest
nagevraagd worden of iedereen zich getrouwelijk van zijn beroeping kweet, de
catechismus predikte, de sacramenten bediende, tucht oefende en of ‘alles stichtelijc na
Godts woort ende kerckenordeninghe inde gemeente onderhouden wert’. 180 Toch een
soort rondvraag dus, onder de noemer van de censura morum, maar dit veranderde niets
aan het geringe aantal vermeldingen van de onderlinge censuur in de acta, noch aan de
standaardtekst die daarbij gehanteerd werd. Dat wel belang gehecht werd aan de
onderlinge censuur blijkt, als in 1631 181 iedereen vermaand wordt in ieder geval die
eerste en laatste vergadering van het jaar te bezoeken, juist in verband met de censura
morum.
Na het vaststellen van de datum van de volgende bijeenkomst, werd de vergadering
door de voorzitter gesloten met gebed.
Vergaderingen in soorten en maten
De classis Edam vergaderde met vrij grote regelmaat: in de jaren 1592-1650 werden in
het totaal 530 classisvergaderingen gehouden, aangevuld met in ieder geval 90
vergaderingen van de classisgedeputeerden.
De cijfers op een rij:
175
In 1606 noteerde de classis dat de proposities van de dienaren onder elkaar veel te lang duurden en
werd orde op zaken gesteld. De verhandeling zelf mocht voortaan niet langer duren dan een half uur,
daarna was er gelegenheid tot opponeren en het geven van aanwijzingen, 11.9.1606. Zie verder paragraaf
5.4.
176
Van den Broeke, Een geschiedenis van de classis, pp. 72-73, 82.
177
Acta van de classis Edam, 3.4.1606.
178
Acta van de classis Edam, 31.10.1606, de vermaningen zijn overigens doorgehaald in de tekst.
179
Acta van de classis Edam, bijvoorbeeld 15.4.1624.
180
Archief van de classis Edam, inv. nr. 190, art. 18.
181 Acta van de classis Edam, 6.10.1631.
hoofdstuk 3/ pag. 161