De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Anders dan in de voorgaande affaires waren er nu geen gemeentegeledingen die de kant
van hun predikant kozen. Heel Purmerend had zich geërgerd aan het gedrag van De la
Cave; gedrag dat hij zelf veel positiever uitlegde dan alle anderen. Toen de classis hem
veroordeelde tot een schuldbekentenis en tot suspensie uit de dienst voor twee maanden,
reageerde hij daarom als door een adder gebeten. Hem trof immers geen echte schuld en
men maakte nu van een 'pluijm een molensteen'. De classis hield echter voet bij stuk en
liet de acte van suspensie te Purmerend afkondigen. 258 Als reactie nam De la Cave de
wijk naar het buitenland, om eind november toch schriftelijk aan de classis zijn excuses
aan te bieden en om te vragen hoe hij weer in zijn dienst in Purmerend hersteld zou
kunnen worden. Door zijn verdwijning was dit echter een gepasseerd station: de classis
stemde op verzoek van de kerkenraad in met De la Caves ontslag. 259 Daarmee keerde de
rust terug in Purmerend en kon begin 1623 een frisse start gemaakt worden met een
nieuwe voorganger: ds. Johannes Brouwer. Met hem en met zijn opvolgers wist Purmerend
zich eindelijk verzekerd van predikanten van onbesproken handel en wandel.
Nog eens drie predikanten veroorzaakten problemen in hun gemeenten door hun
opvattingen rond het moment waarop het bed gedeeld mocht worden met hun bruid.
Zunderdorp/ Schellingwoude wilde in 1622 af van ds. Tobias Herckenius, we kwamen
hem al even tegen. Zijn preken waren zinloos nu de gemeente een ‘walge’ over hem
had, daar hij de vermaningen over zijn nachtelijke vrijages wel met de mond maar niet
met de daad had aangenomen. Door de classis ter verantwoording geroepen moest
Herckenius toegeven dat hij door zijn dienstmaagd was verleid en vleselijke
gemeenschap met haar had gehad. Deze misdaad was door hem al ‘met grote
verslagentheijt ende vele tranen’ voor de broeders bekend. De overige beschuldigingen
als zou hij zijn ambt verwaarlozen, werden door hem ontkend. De zaak werd er niet
beter op toen bleek dat hij al onder trouwbeloften stond met een weduwe en inmiddels
twee huwelijkse proclamaties had gehad.
De classis had niet veel tijd nodig om tot een oordeel te komen: Herckenius werd van
zijn dienst gesuspendeerd. De aanwezige ouderlingen hadden liever gezien dat men
direct van hem ontslagen zou worden, maar toonden zich uiteindelijk bereid om
Herckenius bij voldoende boetvaardig gedrag te zijner tijd weer aan te nemen. De
vergadering boog zich daarna nog over de vraag of Herckenius ook aan de dienstmeid
een trouwbelofte had gedaan. Volgens hemzelf was dat niet het geval, volgens de
aanwezige ouderlingen dacht de meid van wel, maar wilde zij hem in zijn huwelijk met
de weduwe ‘niet hinderlijck sijn’. Onder verwijzing naar Exodus 22:16 260 , beraadde de
classis zich over de vraag in hoeverre Herckenius nu wel of niet aan de dienstmeid was
258 Acta van de classis Edam, 5.9.1622.
259 Acta van de classis Edam,28.11.1622; kerkenraadsnotulen Purmerend, 7.11.1622 t/m 4.12.1622 (Verslag
van de behandeling van de zaak door de classis, uitmondend in suspensie door de classis en ontslag door de
kerkenraad). De la Cave zou zich via een schuldbekentenis uiteindelijk verzoenen met classis en kerkenraad,
acta van de classis Edam, 24.3.1623, 15.5.1623, 3.7.1623, 16.10.1623, 5.2.1624. Daarna was hij weer
beroepbaar. Acte van schuldbelijdenis ook te vinden bij Van Deursen, Bavianen en Slijkgeuzen, bijlage
XLIV, p. 430. Het proces van schuldbekennen en verzoenen is ook te volgen via de kerkenraadsnotulen
Purmerend, ?.?.1623, 18.5.1623, 11.6.1623, 9.7.1623, 29.7.1623, 26.11.1623, 7.2.1624. De kerkenraad liet
de zaak over aan de classis en verliet zich geheel op haar oordeel. In de vroedschapsnotulen worden maar
weinig woorden aan de hele affaire vuil gemaakt. Alleen Op 12 november 1622 komt de zaak in de acta ter
sprake. Te lezen valt, dat men het oordeel van de classis unaniem volgde, nu ds. De la Cave zich schuldig
gemaakt had aan zaken die door ‘een vroom godtsalich persoon’ en al helemaal door en predikant ‘als een
pest gemijt’ behoorden te worden. Vroedschapsnotulen Purmerend, 12.11.1622.
260 Exodus 22:16: Wanneer iemand een maagd verleidt, die niet ondertrouwd is en gemeenschap met haar
heeft, dan zal hij haar tegen de volle bruidsprijs tot vrouw nemen. (NBG-vertaling).
hoofdstuk 5/ pag. 282