De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Deze niet met name genoemde personen hadden in de vergadering zelf geen advies
durven geven, uit angst door de Edamse kerkenraad als verdacht te worden
aangemerkt. 216 Dit laat iets zien over de verhoudingen binnen de classis Edam in deze
jaren en over de positie van de Edammers. Stelling nemen tegen de Edammers bracht
blijkbaar het risico van verwijten van partijschap met zich mee. Een risico dat niet
iedereen durfde nemen.
Was men zo beducht voor de Edamse kerkenraad, met Puppius als nestor en als
beschuldigde? Dit zou verklaren waarom de classis er keer op keer naar streefde de zaak
af te doen via verzoening zonder schuldbekentenissen en dus zonder een grondige
analyse van het conflict en een mogelijke veroordeling van de Edamse kerkenraad en
predikanten in het verlengde daarvan. Die kerkenraad was zeer alert op de gevolgde
procedures, maar toonde zich wel bereid om het classisoordeel te accepteren, als zaken
met instemming van de kerkenraad, daar heen waren verwezen.
De appellanten, deels oud-kerkenraadsleden, deden in een vroeg stadium een beroep op
de classis en bleven dat doen, omdat men van de eigen kerkenraad, als partij in het
conflict geen eerlijk oordeel verwachtte. Zij waren, anders dan de kerkenraad niet bereid
om een voor hen ongunstig classisoordeel te accepteren. Mogelijk omdat men de
invloed van de Edamse kerkenraad binnen de classis onderkende, dan wel omdat men
de classicale oordelen niet vrij van partijschap vond. Vermoedelijk waren ze zo van het
eigen gelijk overtuigd, dat ieder neutraal of negatief oordeel voor hen onacceptabel was
en werd dit terzijde geschoven met behulp van de gedachte dat de classis niet objectief
kon wezen. De classis werd hier niet helemaal recht mee gedaan. Zij streefde namelijk
naar de grootst mogelijke zorgvuldigheid om iedere schijn van partijdigheid te
voorkomen. Wel moet geconstateerd worden dat de classis beducht was voor de Edamse
kerkenraad, die zich niet liet passeren. Zo volgde op iedere procedurefout een stevig
Edams protest. De classicale fouten die desondanks gemaakt werden, zijn vooral
veroorzaakt door onervarenheid van verschillende classisleden en door de langdurigheid
en complexiteit van de affaire, waardoor het moeilijk was het overzicht te behouden.
Heftige tuchtgeschillen in Monnickendam
Dat de Edamse predikanten een belangrijke rol speelden binnen de classis, blijkt ook
zijdelings uit behandeling van een langdurige tuchtkwestie in Monnickendam.
In 1597 beklaagde de Monnickendammer kerkenraad zich bij de classis over Jan
Pietersz Glas, ook wel Gelaesemaecker genoemd. Deze Jan Pietersz had de kerkenraad
laten weten dat men hem de afgelopen negen jaar niet ‘ghenoechsaem’ vermaand zou
hebben in verband met zijn geschillen met diezelfde kerkenraad. De classis oordeelde
dat Jan Pietersz hiermee de kerkenraad lasterde, vermaande de kerkenraad om de
tuchtprocedure met hem voort te zetten en assisteerde daarbij door enkele
afgevaardigden vanuit de classis 217 naar Monnickendam te sturen.
De kerkenraad zette daarop de procedure inderdaad voort, zodat in 1600 gemeld werd
dat een broeder zich al ettelijke jaren van de kerk afzonderde en daarom nu met
‘onbekende name’ was voorgesteld. Reden voor Jan Pietersz om in de daarop volgende
classisvergadering verhaal te komen halen. Zonder resultaat: ds. Bartholdi van
Monnickendam verwees hem, namens de vergadering terug naar zijn eigen kerkenraad.
216 Acta van de classis Edam, 19.5.1608.
217 Aangewezen werden één van de predikanten van Edam en ds. Hendrik Fransz van Marken. Acta van
de classis Edam, 13.4.1597.
hoofdstuk 4/ pag. 225