De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

verband met ziekte, vacatures en het overlijden van collega's elders in de ring, dat
regelmatig diensten in Edam zelf kwamen te vervallen. 190
Dat het in praktijk toch niet altijd koek en ei was, blijkt uit enkele voorvallen. Zo
werden in 1605 gastpredikanten ‘wtgespogen’ in de combinatie Etersheim/ Schardam. 191
Watergang werd langdurig door de classispredikanten geholpen, maar moest
desondanks diverse malen vermaand worden wat meer vlijt aan te wenden bij het
ophalen van de predikant, wiens beurt het was daar voor te gaan. 192 Anderzijds werd
vanuit Oosthuizen en later de Purmer geklaagd over het niet op komen dagen van
gastpredikanten, zodat de gemeenteleden onverrichterzake naar huis gestuurd moesten
worden. 193 Ook in Purmerend moet het een en ander zijn voorgevallen, want de classis
stemde in 1637 wel in met het verzorgen van vacaturediensten ter plaatse, maar vond
het daarbij tevens goed 'horende hoe 't leyt tot Purmerende (..) den onwilligen den H.
dienst niet op te dringen'. De predikanten Gael van Purmerland en Huijsingius van de
Beemster voelden zich namelijk in hun eer aangetast door de Purmerender kerkenraad,
als zouden zij 'tot onlust vande kerck tot Purmerende (..) gesproocken hebben'. 194 Zij
waren niet langer bereid om in Purmerend voor te gaan en vonden de classis hierin aan
hun zijde.
In het algemeen kon de classis echter op de onderlinge solidariteit vertrouwen. Zozeer
zelfs, dat men in 1629 in een reactie op een gravamen vanuit de classis Amsterdam
meldde, dat de vervulling van de vacaturediensten altijd zonder problemen geschiedde:
'so daer geen exempelen in 't contrarie te weten daer gebreck geweest is'. 195 Deze
onderlinge solidariteit werd wel mede langs financiële weg in stand gehouden: vanaf
1621 ontving de bedienende predikant 4 gulden per keer, vanaf 1645 opgehoogd naar 5
gulden. Deze betalingen waren het classicale antwoord op wat genoemd werd
ongerijmdheden in de voorziening van de predikbeurten. 196 Bovendien mochten vanaf
de jaren ‘30 vacaturediensten af en toe vervuld worden door een van classiswege
aanbevolen proponent. Zo mogelijk wel in aanwezigheid van een classispredikant. 197
Toch was de bereidheid om elkaar in tijden van nood bij te staan, ondanks deze
kanttekeningen, vrij groot. Dit blijkt uit die gevallen waarin de vacaturediensten uit
'liefde' werden vervuld, zonder dat het volledige traktement hiervoor afgestaan hoefde te
worden. Het aldus gespaarde geld was dan bijvoorbeeld bestemd voor de net vertrokken
predikant. Zo werd in 1609 Barend Hendricksz van Beets geholpen en in 1624 de
afgezette predikant van Ransdorp/ Holysloot. 198 Bovendien moeten we bedenken dat het
aantal klachten en problemen rond de vacaturediensten zeer klein is als we in
ogenschouw nemen dat in de periode 1595-1650, 72 verzoeken om assistentie klonken.
190 Acta van de classis Edam, 13.5.1619, 25.11.1624. 7.4.1625. In 1608 werd wel bepaald dat de bejaarde
ds. Puppius niet meer met vacaturediensten zou worden belast (acta van de classis Edam, 8.12.1608).
191 Acta van de classis Edam, 6.6.1605 ; voorval besproken in paragraaf 3.1.
192 Acta van de classis Edam, 24.4.1623, 5.2.1624, 30.9.1624.
193 Acta van de classis Edam, 10.5.1632, 14.9.1649.
194 Acta van de classis Edam, 20.4.1637, 18.5.1637; de kerkenraad van Purmerend besloot in diezelfde
periode af te zien van classisbediening als daarvoor het betreffende traktement afgestaan moest worden. De
magistraat ondersteunde deze opstelling, waarna de classis afzag van verdere pogingen om Purmerend van
classiswege te laten bedienen. Kerkenraadsnotulen Purmerend, 10.5.1637, 17.5.1637, 14.6.1637.
195 Acta van de classis Edam, 16.8.1629.
196 Acta van de classis Edam, 6.9.1621, 2.8.1645.
197 Acta van de classis Edam, 26.5.1631 (Landsmeer); 27.7.1637 (Schellingwoude/ Durgerdam); 9.8.1638
(Marken).
198 Acta van de classis Edam, 27.7.1609, 25.11.1624.
hoofdstuk 4/ pag. 220