De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

was daarvoor acht jaar verbonden aan Hypolytushoef. 273 De laatste in deze rij is Isaac
Entens. Hij werd in 1647 voor de eerste en laatste keer tot examinator verkozen, hoewel
hij al vanaf 1626 in Middelie/ Kwadijk werkte.
Niet alleen voor dorpspredikanten gold dat ervaring een pré was, ook de
stadspredikanten werden doorgaans niet direct in hun eerste jaren binnen de classis
Edam tot examinator verkoren. Blijkbaar wilde men eerst zeker weten wat voor vlees
men in de kuip had. Opvallend vaak koos men dus voor een Edamse voorganger als
examinator. In de jaren 1593, 1594, 1596, 1598,1602, 1604 en 1605 was dat Wilhelmus
Puppius. Daarna werd hij niet meer ingeschakeld bij de examens hoewel hij Edam tot
aan zijn dood in 1618 zou dienen. Zijn opvolger Jacobus de Roo werd tussen 1619 en
1650 11 maal tot examinator gekozen, tussen 1629 en 1639 vijf maal afgewisseld door
zijn collega Casper Staphorstius. Vanuit Purmerend bliezen de voorgangers na 1609
ook hun partijtje mee, maar tussen 1592 en 1609 werd nimmer een Purmerendse
predikant tot de taak van examinator geroepen. Dat verbaast vooral voor Carolus Petri,
na een moeilijke start in 1602, toch een trouw en gewaardeerd lid van de
classisvergadering, tot aan zijn dood in 1622.
Ten slotte is het opvallend dat de Monnickendamse predikanten zelden optraden als
examinator. Samuel Bartholdi komen we alleen in 1601 en 1602 tegen, Johannes Bruno
alleen in 1628, 1631 en 1637, hoewel beiden Monnickendam lang dienden en bijzonder
gewaardeerde leden van de classis waren. Daar kan het feit dat zij zo zelden examens
afnamen dus niet mee verklaard worden. Ook andere trouwe classisleden als ds. Gael en
ds. ab Otten waren nimmer examinator. Een deel van de verklaring zou kunnen zijn dat
men de taken onderling zo verdeelde, dat de meest ervaren krachten op verschillende
classicale terreinen ingezet werden.
Zo woonde ds. Bartholdi tussen 1600 en 1640 25 synodale vergaderingen bij, van de 33
die er in deze jaren werden gehouden. Hij deed dit deels als afgevaardigde vanuit de
classis Edam en deels als synodegedeputeerde. Naar iedere vergadering van de Noord-
Hollandse synode werden twee predikanten en twee ouderlingen afgevaardigd en voor
60vergaderingen, gehouden tussen 1583-1650 zijn de namen van die afgevaardigden
bekend. In deze jaren maakte in 37 gevallen een Edamse predikant deel uit van de
classicale delegatie, 27 maal een Monnickendammer en tien maal een predikant uit
Purmerend.
Slechts in zes verschillende jaren, te weten in 1588, 1590, 1591 en in 1644, 1646 en
1647 ontbraken de stedelijke predikanten in de classicale afvaardiging. Daar staan 23
jaren tegenover waarin de delegatie uitsluitend uit stedelijke predikanten bestond. Dit
was met name het geval in de jaren na de synode van Dordrecht tot ca. 1637. In overige
delegaties (52% van het totaal) werd een stadspredikant steeds vergezeld door een
ambtsgenoot uit een van de plattelandsgemeenten. Vanuit vrijwel al die gemeenten
maakte een van de predikanten wel eens deel uit van die delegatie, met uitzondering van
die van Broek in Waterland, Zunderdorp, Schellingwoude en Durgerdam. Slechts een
enkeling kwam vaker dan een enkele maal aan de beurt, te weten Hendrick Fransz van
Marken (in 1590, 1592 en 1596), ds. Gael van Purmerland (zeven maal tussen 1623 en
1647) en ds. ab Otten van Beets/ Oudendijk (in 1638, 1642, 1644 en 1648 en wellicht
nog vaker na 1650). Werden ze daarom nooit met de taak van examinator belast?
Overigens gold ook voor de meeste stadspredikanten dat zij maar een enkele maal
namens de classis Edam werden afgevaardigd naar de Noord-Hollandse synode. Alleen
de Edamse predikanten ds. Wilhelmus Puppius (acht maal), ds. Jacobus de Roo (13
273 Van Lieburg, Repertorium, dl 1.
hoofdstuk 3/ pag. 178