De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Omgekeerd nam het aantal predikanten dat gedurende vele jaren één gemeente trouw
bleef gestaag toenemen:
jaar Aantal ds. plaatsen
binnen de classis
Edam
hoofdstuk 3/ pag. 153
Bezet door een
predikant die meer dan
10 jaar in die gemeente
werkzaam was
1572-1580 8 1 12,5
1581-1590 12 7 58,3
1591-1600 15 10 66,6
1601-1610 15 8 53,3
1611-1620 15 10 66,6
1621-1630 21 13 61,9
1631-1640 22 18 81,8
1641-1650 26 23 88,5
Percentage
predikantsplaatsen door
zo’n predikant bezet,
binnen de classis:
De doorstroming werd dus minder, naarmate het aanbod toenam door het groeiend
aantal beschikbare predikanten en proponenten. Maar wellicht had men ook minder
behoefte om te vertrekken, nu het aantal conflicten afnam, de klachten over de lauwheid
gaandeweg verdwenen en de meeste combinaties werden opgesplitst in aparte
gemeenten, ieder voorzien van een eigen predikant. Anderzijds nam ook het niveau van
de predikanten toe, waarmee een bron van onvrede verdween uit de gemeenten. Toch
bleven ook in de latere jaren diverse predikanten vanuit de classis Edam carrière maken
in grotere gemeenten elders. Soms na jarenlang trouwe dienst, zoals Casper Staphorstius
die na 25 jaar Edam verliet om in 1643 predikant te Dordrecht te worden, soms al na
twee jaar, zoals zijn opvolgers Lamotius en Lansman die in respectievelijk 1647 en
1650 Edam verruilden voor Rotterdam en Leiden.
Als ik voor alle onderzochte predikanten het aantal dienstjaren optel, dat zij binnen de
classis Edam vervulden, dan kom ik op 1364 ambtsjaren, vervuld door 144 predikanten.
25 van hen waren 20 jaar of langer werkzaam in één gemeente binnen de classis Edam
en vervulden 51,4% van het totale aantal dienstjaren. 128 Onder hen steeds één en vaak
twee van de predikanten van Edam en één, soms twee van Monnickendam.
De overige 83,3% van de predikanten vervulden samen 48,6% van het totale aantal
dienstjaren. Gemiddeld bleven deze 119 predikanten zo’n 5 à 6 jaar werkzaam binnen
hun gemeente in onze regio. Splitsen we dit nog even uit in de tijd, dan ligt het
gemiddelde voor de jaren 1572-1600 op 5 dienstjaren, voor de jaren 1600-1620 op 6, 5
en voor de jaren 1620-1650 op 7,5. Een geleidelijke toename dus. Alleen voor Edam,
128 Te weten: in de steden: Wilhelmius Puppius (Edam, 1585-1617), Casper Staphorstius (Edam, 1618-
1643), Johannes de Roo (Edam, 1619-1654), Laurens Jansz (Monnickendam, 1576-1598), Samuel
Bartholdi (Monnickendam, 1599-1640), Johannes Bruno (Monnickendam, 1621-1642), Carolus Petri
Agricola (Purmerend, 1602-1622) en Petrus Roylandus (Purmerend, 1637-1662); in de Zeevang:
Hendrick Fransz (Marken, 1582-1618), Johannes ab Otten (Beets/ Oudendijk, 1625-1663), Ewout
Willemsz (Oosthuizen/ Warder, 1594-1616), Christiaen Dircksz Harlaeus (Etersheim/ Schardam, 1621-
1651), Johannes Jacobi Gael (Purmerland/ Ilpendam, Purmerland, 1605-1653); in Waterland: Isaac
Entens (Middelie/ Kwadijk, 1626-1648), Bernardus Gartsz (Zuiderwoude/ Uitdam, 1604-1628), Tobias
Herckenius (Zuiderwoude/ Uitdam, 1628-1651), Adrianus Coop à Groen (Landsmeer/ Buiksloot,
Landsmeer/ Watergang, 1610-1630), Rijkmannus ten Bem (Landsmeer/ Watergang, Landsmeer, 1639-
1680), Jacob Adrianus Til (Zunderdorp, 1633-1654) Henricus van Lingen (Schellingwoude/ Durgerdam,
Schellingwoude, 1633-1652), Joris Jorisz Strijdt (Ransdorp/ Holysloot, 1598-1619, Schellingwoude/
Durgerdam, 1623-1625). Daarnaast waren er nog vier predikanten die langer dan 20 jaar dienden, maar
meer dan de helft van dat aantal jaren, ná 1650 in de classis werkzaam waren: Johannes Landman
(Monnickendam, 1642-1675), Adrianus Bouwmannus (Broek in Waterland, 1648-1691), Tobias
Veldhuijsen (Beemster, 1640-1664) en Petrus Wijnstock (Durgerdam, 1648-1669).