De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

ondertussen te bemoedigen in haar boetvaardigheid. Zou zij volharden in haar wens dan
mocht zij met openbare schuldbelijdenis weer aan de tafel toegelaten worden. 44
Vragen als deze kwamen zowel vanuit de steden als vanuit de plattelandsgemeenten.
Het is dus niet zo dat de stadspredikanten de classis alleen om advies vroegen in
tuchtzaken, als dat kerkordelijk voorgeschreven was. Zo wilde de Edamse kerkenraad in
1612 graag weten hoe men moest handelen met een echtpaar dat in financiële
problemen was geraakt, doordat de vrouw buiten medeweten van haar man zijn
handschrift had vervalst en schulden gemaakt. De man ging echter evenmin vrijuit, want
ook hij had meer uitgegeven dan de gezinsfinanciën toestonden. De classis ried de
kerkenraad aan, haar overtreding met naam en toenaam aan de gemeente bekend te
maken en God te bidden om boetvaardigheid. Haar man trof minder blaam, zodat men
in zijn geval kon volstaan met een nader verhoor voor de kerkenraad. 45 In het geval van
de vrouw moest de kerkenraad wel overleggen met de classis, maar ook over de man
wilde men dus graag het classicale advies horen.
Wel kunnen ook hier verschillen tussen de drie steden aangewezen worden. Monnickendam
wendde zich vooral tot de classis met vragen rond de voorstelling met naam en
rond de toepassing van de ban. Purmerend daarentegen raadpleegde de classis met name
rond de eerste trap van de tucht en met vragen rond de verzoening van begane
overtredingen. Edam nam een tussenpositie in. Van hieruit werden evenveel vragen
gesteld over de tweede en derde trap van de tuchtoefening als over de wijze waarop
schulden beleden dienden te worden. Het lijkt er dus op dat men in Monnickendam niet
alleen het langst doorging met de strikte oefening van de tucht, maar dat men hier ook
het beste ingevoerd was in de wijze waarop de tucht gehanteerd diende te worden. De
lange ambtsvervulling door ds. Samuel Bartholdi zal hier mede debet aan geweest zijn,
maar ook voor zijn komst en na zijn overlijden werd de tucht hier met kracht
gehanteerd.
De classicale opstelling ten aanzien van de tucht
De classis Edam hield in navolging van de vroegste nationale synoden en de Noord-
Hollandse synode tot de jaren ‘30 van de 17e eeuw strikt vast aan de visie op de
kerkelijke gemeenschap als gemeente van belijders. Men heeft niet via een milde
hantering van de tucht de toegang tot de Avondmaalstafel willen verruimen. De
classicale adviezen aangaande de tuchtoefening zowel ten aanzien van de steden als van
de dorpen, werden gekenmerkt door duidelijkheid en striktheid. Kerkenraden kregen in
het algemeen alle medewerking om een tuchtprocedure waar nodig voort te zetten. Ten
minste een deel van de kerkelijke gemeenten binnen de classis heeft deze lijn
nagevolgd, blijkens de door hen gestelde vragen. Het lijkt er echter op dat dit niet voor
alle dorpen in deze regio gezegd kan worden. Met name de Waterlandse dorpen, maar
niet alleen zij, kozen hun eigen koers en dreven de beoefening van de tucht nooit op de
spits. Van classicale zijde is niet geprobeerd hier verandering in te brengen. Wilde men
deze gemeenten, die zich toch al zelden op de vergaderingen lieten zien niet van zich
vervreemden? Of lagen de lijnen niet zover uiteen dat dit zorgen baarde? Vragen die
zich helaas moeilijk laten beantwoorden, door het ontbreken van lokale gegevens vanuit
voor deze dorpen.
44 Acta van de classis Edam, 6.7.1621.
45 Acta van de classis Edam 10.9.1612.
hoofdstuk 4/ pag. 192