De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

vertrekken om ook daar de huwelijkse proclamaties te laten doen. Ook de pogingen tot
abortus ontkende hij niet, maar stelde wel dat een en ander buiten zijn medeweten om
gedaan was. Bovendien wist hij niet dat ze zwanger was.
De antwoorden bevredigden zijn opponenten maar nauwelijks. Zo zou hij ook met
andere jonge vrouwen contact hebben gezocht en bovendien had hij nog zeker drie
maanden ongehuwd met zijn aanstaande vrouw samengewoond, na haar terugkeer uit
Oost-Friesland. De argumenten gingen nog enige tijd heen en weer, waarbij de klagers
er niet in slaagden de classis ten volle van hun gelijk te overtuigen. Zwak stonden zij
vooral in de abortusaanklacht en door het feit dat diverse van hun schriftelijke bewijzen
ter plekke werden ontzenuwd of ingetrokken door de opgetrommelde getuigen.
Bijkomend probleem vormde het feit dat de vrouw om wie het allemaal draaide
inmiddels was overleden. Wellicht bij de geboorte van het kind, of bij de abortuspoging:
men had haar een drankje laten drinken bestemd om de weeën op te wekken en getracht
‘met het laeten inde moederader op den voedt’ de vrucht af te drijven. De classis kwam
er niet uit en besloot de zaak, mede gezien de zwaarte ervan, aan de synodegedeputeerden
voor te leggen, voor advies en assistentie. De Noord-Hollandse synode ditmaal dus
als vraagbaak in plaats van indringer in een classicale kwestie. 251
Op een gecombineerde vergadering van classis en synodegedeputeerden samen
passeerden nogmaals alle argumenten de revue, waarna men tot een definitief oordeel
kwam. Carolus Petri had zich inderdaad 'groffelijk' verlopen bij de aanvang van zijn
huwelijk, maar zich daarover al met de gemeente verzoend door in het openbaar zijn
schuld te belijden. Sindsdien vervulde hij zijn dienst naar genoegen. De aanklagers
kregen nul op het rekest: zij waren hun boekje ver te buiten gegaan door deze zaak
opnieuw open te breken, deels met onbetrouwbaar gebleken getuigenissen. Zij waren
derhalve censurabel en Petri werd van alle verdere blaam gezuiverd. Het gezag van de
kerkenraad werd aldus gehandhaafd en onderstreept. Kerkenraad en Petri bedankten de
classis van harte, de opposanten, tevens veroordeeld tot het betalen van alle gemaakte
classicale onkosten, beloofden appèl op de synode. Een dreigement dat zij niet verder
uitvoerden. 252 Het zou waarschijnlijk ook niet veel opgeleverd hebben, aangezien de
synodegedeputeerden al bij dit eindoordeel betrokken waren.
De zaak kreeg nog wel een kleine nasleep gedurende enkele jaren. Zo was de kwestie
van de betaling van de classicale onkosten nog lang een heet hangijzer, heen en weer
geschoven tussen de beide partijen. Enkele opposanten volhardden bovendien in hun
ergerlijke levenswijze, zodat tucht op zijn plaats zou zijn. Op advies van de classis werd
dit gedrag: spelen en drinken, echter voorlopig geduld om iedere schijn van
partijdigheid te vermijden. In 1610, vier jaar na dato vond door classisbemiddeling wel
een verzoening plaats tussen een van de voornaamste opposanten Hendrik Melisz, ds.
Petri en de kerkenraad, zodat Hendrik zich weer met de rest van de gemeente rond de
Avondmaalstafel kon voegen. 253 Op verzoek van Petri werden in 1612 de brieven
verbrand, die destijds door en over hem waren geschreven. Daarna bleef het een aantal
jaren rustig in Purmerend, met Carolus Petri als gewaardeerd predikant en lid van de
(vroedschapsnotulen 4.8.1625) en in 1629 (idem, 31.8.1629).
251 Acta van de classis Edam, 2.10.1606, 12.10.1606.
252 Acta van de classis Edam, 31.7.1607.
253 Acta van de classis Edam, 31.10.1606, 26.3.1607, 23.4.1607, 1.10.1607, 3.12.1607, 29.1.1608,
14.4.1608, 19.5.1608, 11.8.1608, 15.9.1608, 28.9.1609, 5.4.1610, 26.4.1610, 3.5.1610. De hele affaire
laat zich niet controleren via de kerkenraadsnotulen van Purmerend, omdat deze notulen pas vanaf 1610
bewaard gebleven zijn.
hoofdstuk 5/ pag. 280