De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

ontwikkelingen binnen die Noord-Hollandse classes. Door die verschillen was het van
belang, dat er ruimte was om op classicaal niveau de synodale richtlijnen over te nemen
of ter zijde te leggen, al na gelang de eigen regionale praktijk. Binnen de classis Edam
heeft dat in ieder geval zo gewerkt.
II. De interne groei van de classis Edam
De classis Edam maakte tussen 1572 en 1650 haar eigen groeiproces door. Als gevolg
daarvan wist deze classis haar interne eenheid aanzienlijk te vergroten en haar positie
binnen de Noord-Hollandse synode te versterken.
In de eerste drie decennia van haar bestaan ging de classicale aandacht vooral uit naar
de verspreiding van de nieuwe leer via de vestiging van nieuwe predikantsplaatsen en
naar het opzicht op de predikanten binnen de eigen regio. Het initiatief tot de vestiging
van een nieuwe predikantsplaats liet de classis daarbij bijna altijd over aan de lokale
gereformeerde kernen. Pas wanneer daarom gevraagd werd, assisteerde de classis bij de
zoektocht naar een geschikte voorganger. Door deze kerkordelijk correcte
antihiërarchische opstelling zijn kansen op een snellere verbreiding van de
gereformeerde leer binnen de classis Edam gemist.
De classis heeft vanaf het eerste begin veel werk gemaakt van haar taken inzake het
opzicht over predikanten. Veel tijd is door de jaren heen besteed aan het examineren
van aankomende predikanten en vooral vanaf 1626, aan het aanhoren van proefpreken
van proponenten die zich beroepbaar wilde stellen binnen de classis Edam. Door vanaf
dat zelfde jaar een lijst van aanbevolen proponenten te hanteren, wist de classis haar
greep op het beroepingswerk in de kleinere plattelandsgemeenten aanzienlijk te
versterken. Dat is opvallend, omdat in diezelfde jaren de classis op andere terreinen,
zoals dat van de tuchtoefening, juist meer aan het eigen oordeel van kerkenraden over
liet.
Naast de vergaderingen van predikanten en ouderlingen samen, heeft men in de classis
Edam lang vastgehouden aan aparte predikantenvergaderingen. In deze bijeenkomsten
werden de examens afgenomen, de onderlinge proposities gehouden en de proefpreken
aangehoord. Hierdoor werden de jonge predikanten, maar niet alleen zij, geoefend in het
preken en het uitdragen van de juist geachte leer. Toch werden deze laatste twee
instrumenten in praktijk niet ten volle benut. Dit was enerzijds het gevolg van de volle
classicale agenda en anderzijds van de frequente absentie van een aantal predikanten
met name uit plattelandsgemeenten gelegen in Waterland. De classicale vergadering
heeft ondanks boetebepalingen geen echte vuist kunnen maken tegen het absenteïsme.
Door het groeiende aantal predikantsplaatsen werd dit probleem in de loop van de 17 e
eeuw minder urgent, omdat het werk toen over meer schouders verdeeld kon worden en
het nemen van besluiten er niet meer door belemmerd werd. Door het verdwijnen van
de niet-academisch geschoolde predikanten werd het daarnaast minder noodzakelijk om
jonge voorgangers intern bij te scholen.
Een belangrijke fase in de classicale ontwikkeling vormde de grote leer- en
tuchtgeschillen in het eerste decennium van de 17 e eeuw. Deze geschillen hebben
gezorgd voor een eensgezinde profilering van de classis in calvinistische richting. Dit
eensgezinde optreden en deze leerstellige keuze waren tot die tijd niet zondermeer
vanzelfsprekend. Zo werd de toenmalige nestor van de classis, ds. Wilhelmus Puppius
conclusies/ pag. 428